10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları (2025-2026)
10. Sınıf Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları yazımız öğrenci dostu bir yazıdır. Aradığınız cevaba rahatça ulaşmak için hemen altta yer verilen "İçindekiler" bölümünden faydalanabilirsiniz.
Soruları ararken karşılaştığınız zorlukları sayfanın sonundaki Yorum Gönder bölümünden de bize ulaştırabilirsiniz.
Kitabı eylül ayının başında aldım, bu yüzden çözümleri yapmaya yeni başladım. Bütün kitap şu an tamamlanmış değil ancak kitabın tamamı bu başlığın altına cevaplanacaktır. Sayfayı takip etmeye devam edin.
10. Sınıf MEB Yayınları Edebiyat Ders Kitabı Cevapları
1. TEMA SÖZÜN EZGİSİ
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 12
SORU: Aşağıdaki görselleri inceleyerek müziğin toplum hayatındaki yeri ve önemiyle ilgili düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
Müzik toplum hayatında önemli bir yere sahiptir. Geçmişimizi, millî değerlerimizi, kültürümüzü ve çağdaş dünyayı tanımamızı, bu değerlere sahip çıkmamızı sağlar ve onları gelecek nesillere aktarmamızda önemli rol oynar.
SORU 1: Ezgilerin kültürü nesillere aktarmadaki etkisi hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Ezgiler kültürü sonraki nesillere taşır, insanlar gelenekleri ve duyguları bu yolla öğrenir.
SORU 2: Türklerin yaşadığı coğrafyalarda kopuzun farklı isim ve sıfatlarla anılmasının sebepleri neler olabilir?
Türkler farklı yerlere göç ettiği için kopuz her yerde değişik adlarla anılmıştır.
SORU 3: Saz yapımında kullanılan malzemelerin kültürel boyutu hakkındaki düşünceleriniz nelerdir?
Sazın yapımında kullanılan malzemeler o bölgenin kültürünü ve yaşamını yansıtır.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 13
SORU 1. Okuduğunuz şiir ile dinlediğiniz/izlediğiniz türkü arasındaki farklılıklar nelerdir?
Şiirde önemli olan sözler ve anlamdır. Türküde daha çok müzik öndedir.
Türkü dinlerken ritim ve müzik insana keyif verir. Şiir okurken ise hayal gücünle kendi sesini ve duygunu katarsın.
SORU 2. Not aldığınız farklılıkların nedenleri hakkındaki görüşlerinizi açıklayınız.
Şiir ve türkü farklı sanat dallarına ait eserlerdir.
SORU 3. Okuduğunuz şiirden mi, dinlediğiniz türküden mi daha fazla etkilendiniz? Gerekçeleriyle açıklayınız.
Dinlediğim türküden daha çok etkilendim. Türküde müzik de kullanıldığı için müziğin duygulu havası beni daha çok etkiledi.
SORU 4. Koşmadaki isim ve sıfat tamlamalarını tespit ederek bunların şiire katkıları hakkındaki fikirlerinizi açıklayınız.
Şiirde "bu telaşın, deli gönül, iki adam, yalan dünya, bir top bez, devr-i Adem" ifadeleri tamlamalara örnektir. Bu ifadeler anlatımı zenginleştirip güzelleştirir. Anlama derinlik katar.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 15
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 16
SORU: Sayfa 17-18’deki koşuğu göz gezdirerek okuyunuz ve metinde dikkatinizi çeken kelimelerin altını çiziniz.
CEVAP:
1. Dörtlük: tipi
2. Dörtlük: şarlayarak
3. Dörtlük: tor
6. Dörtlük: semiz
8. Dörtlük: halelendi
12. Dörtlük: acun kelimeleri
SORU: İncelediğiniz görsellerden ve altını çizdiğiniz kelimelerden faydalanarak okuyacağınız koşuğun içeriğine yönelik tahminlerde bulununuz.
CEVAP: Koşuğun içeriğinin bahar mevsimi ve tabiatla ilgili olduğunu düşünüyorum.
SORU: Koşuğa uygun bir okuma yöntemi belirleyiniz.
CEVAP: Koşuk bahar mevsimini ve tabiatın uyanışını anlatıyor. Bu yüzden coşkulu bir okuma yöntemiyle okunmalıdır.
SORU: Koşuğu okurken tahminlerinizin doğruluğunu değerlendiriniz.
CEVAP: Koşuk tahmin ettiğim gibi bahar mevsimi ve tabiatın uyanışını anlatıyor.
Vurgu, tonlama ve telaffuzunuza dikkat ederek şiiri ezgili bir şekilde okumaya özen gösteriniz.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 19
SORU: 1. Aşağıdaki tabloya okuduğunuz koşuğun orijinal metninde anlamını bilmediğiniz kelime veya kelime gruplarını, bunların anlamlarına dair tahminlerinizi yazınız.
CEVAP:
şarlamak: gürlemek, gürültüyle akmak
tor: ağ ya da ok gibi bir araç
semiz: etli, şişman
halelenmek: ışık halkası oluşmak
acun: dünya
SORU: 2. Okuduğunuz koşukta geçen kelimelerin zaman içinde şekil ve anlam yönünden nasıl bir değişim ve dönüşüm geçirdiğini ortaya koymak için aşağıdaki tabloyu inceleyerek boş bırakılan yerleri örnekteki gibi tamamlayınız.
CEVAP: Sorunun cevabı alttaki görselde verilmiştir.
SORU: 3. Aşağıdaki infografikte “iyi” sözcüğünün Türkçenin yazılı metinlerle takip edilebilen dönemlerindeki değişimi gösterilmiştir. İnfografikten hareketle “iyi” sözcüğünün günümüze kadar geçirdiği ses değişimlerini ilgili kutucuklara yazınız.
CEVAP: Sorunun cevabı alttaki görselde verilmiştir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 20
Sayfa 19’da kelimelerin değişim ve dönüşümüyle ilgili doldurduğunuz tablodan faydalanarak aşağıdaki
çalışmayı yapınız.
Birlikte Öğrenelim
➡ Okuduğunuz koşuktaki kelimelerin şekil ve anlam yönünden değişikliğe uğramasının sebeplerini
tartışmak üzere öğretmeninizin rehberliğinde gruplara ayrılınız.
➡ Her grup için bir sözcü belirleyiniz.
➡ İnceleyip uygun şekilde doldurduğunuz tablodan hareketle kelimelerin şekil ve anlam yönünden
değişimini-dönüşümünü tespit etmek üzere okuduğunuz koşuktan bir dörtlük seçiniz.
➡ Seçtiğiniz dörtlükte günümüze göre biçim ve anlam yönünden farklılaşan kelimeleri grup
olarak belirleyiniz.
➡ Belirlediğiniz kelimelerin anlam ve şekil yönüyle nasıl bir değişim-dönüşüm geçirdiğini
açıklayınız.
➡ Bu kelimelerin farklılaşma sebeplerine dair fikirler üretiniz.
➡ Ortaya koyduğunuz fikirler arasında ilişki kurmaya çalışınız.
➡ Tartıştığınız fikirler arasından grup tarafından kabul görenleri listeleyiniz.
➡ Tartışma sonucunda oluşturduğunuz listeden hareketle kelimelerin biçim ve anlam yönünden
farklılaşmasının nedenlerine dair çıkarımlarınızı aşağıdaki alana yazınız.
CEVAP: Şiirdeki bazı kelimeler zamanla değişmiş. Mesela “yaşıl” bugün “yeşil” olmuş, sadece sesi değişmiş. “Tag” kelimesi de “dağ” olmuş, baştaki t → d’ye dönüşmüş. “Yinçü” kelimesi “inci” olmuş, bu da ses değişmesinden kaynaklı. “Buka” kelimesi bugün “boğa” diye kullanılıyor. “Kayguk” eskiden “hareketli, kıpır kıpır” anlamındaymış, şimdi ise “kaygı” bambaşka bir anlama kaymış. “Adrışur” ise “ayrışmak, dağılmak” anlamında, bugünküyle benzeyen ama farklı sesli bir kullanım. “Sevnüp” ise günümüzde “sevinip” olmuş.
Bu değişimlerin sebebi zamanla insanların konuşma şeklinin değişmesi, dillerin sadeleşmesi ve farklı kültürlerle etkileşimdir. Ayrıca halkın kullandığı kelimeler yumuşamış ve daha kolay söylenir hale gelmiştir.
Çıkarım:
Kelime değişikliklerinin en önemli nedenleri şunlardır:
-
Seslerin zamanla yumuşaması.
-
Halkın kelimeleri daha kolay söyleme isteği.
-
Farklı kültürlerden etkilenme.
-
Anlamların günlük hayata göre değişmesi.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 21
SORU: 1. Koşuk metninin ait olduğu dönemde Türklerin yaşam tarzına dair hangi
çıkarımlarda bulunabilirsiniz? Gerekçelendirerek yazınız.
CEVAP: O dönemde Türkler göçebe yaşıyormuş. Atları, hayvanları ve doğayla iç içe bir hayatları var. Bu yüzden şiirlerde hep tabiat, hayvanlar ve günlük yaşam izleri görülüyor.
SORU: 2. Türklerin yaşam tarzının koşuk metninde ele alınan konulara etkisi hakkında ne düşünüyorsunuz? Yazınız.
CEVAP: Yaşam tarzları şiirlere direkt yansımış bence. Mesela savaşçı oldukları için kahramanlık çok işlenmiş. Doğayla yaşadıkları için de yağmur, dağ, bulut gibi konular çok geçiyor.
SORU: 3. Türklerin yaşam tarzını göz önünde bulundurduğunuzda koşuk metninin ait olduğu dönemdeki sözlü ürünlerin dili hakkında neler söyleyebilirsiniz?
CEVAP: Dilleri çok sade ve anlaşılır görünüyor. Çünkü halk arasında sözle yayılıyordu, herkesin anlaması gerekiyordu. Bu yüzden süslü değil, daha doğal bir dil kullanılmış.
SORU: 4. Koşuk metninin ait olduğu dönemdeki şiirlerle ilgili hangi özelliklere ulaşabilirsiniz? Yazınız.
CEVAP: Şiirlerde saz eşliğinde söylenme özelliği var. Konuları genelde doğa, aşk, kahramanlık oluyor. Ayrıca dörtlükler halinde söyleniyor ve uyak düzeni de oldukça belirgin.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 22
SORU: Aşağıdaki Venn şemasında yer alan ahenk, ezgi ve ritim kavramlarının tanımlarını okuyunuz. Bu tanımlardaki ortak ve farklı yönleri tespit ederek bunları şema üzerinde ilgili yerlere yazınız.
SORU: 2. Okuduğunuz koşukta birbiriyle ahenkli kelimeler hangileridir? Bu kelimeler hangi yönleriyle şiirin ahengine katkı sağlamıştır? Yazınız.
CEVAP: Koşukta dize sonundaki kelimeler “esneyü – ösneyü”, “kasnayu – tanlaşu”, “yagmurın – karın” gibi kelimeler. Bu kelimeler ses olarak birbirine uyumlu ve tekrarlı olduğu için şiire ahenk katıyor, okurken kulağa hoş geliyor.
SORU: 3. Okuduğunuz koşuğun teması nedir? Aynı temada bir şiir yazacak olsanız şiirinizin ezgili bir şekilde okunması için hangi ahenk unsurlarını kullanırdınız? Yazınız.
CEVAP: Koşuğun teması doğa ve bahardır. Ben aynı temada şiir yazsam kafiyeyi bol kullanırdım. Ayrıca redif ve tekrarlarla da şiire ezgi katmaya çalışırdım.
SORU: 4. Okuduğunuz koşukta ahengi sağlayan kelimelerin temayı yansıtmada etkili olduğunu düşünüyor musunuz? Açıklayınız.
CEVAP: Evet, bence etkili oluyor. Çünkü ses uyumu olunca tema daha iyi hissediliyor. Yani sadece anlamla değil, seslerle de bahar ve doğa daha canlı anlatılmış oluyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 23
Yönergeleri takip ederek aşağıdaki çalışmayı yapınız.
DÜŞÜN/EŞLEŞ/PAYLAŞ
Aşağıdaki soruları yazılı olarak cevaplayınız.
DÜŞÜN
SORU: Koşuğun ahenk unsurları nelerdir?
CEVAP: Kafiye var, aynı sesler tekrar ediyor. Bir de ölçüyle söylenmiş, bu da kulağa uyumlu geliyor.
SORU: Koşuğun söylenme amacı ne olabilir?
CEVAP: Doğayı, baharı ve insanların sevinçlerini anlatmak için söylenmiş olabilir. Hem de insanları coşturmak için.
SORU: Koşuğun iletileri nelerdir?
CEVAP: Doğa canlanıyor, hayvanlar ve insanlar mutlu oluyor. Yani hayatın yenilenmesi ve bereketi anlatılıyor.
Sıra Sizde
Okuduğunuz koşuktan ve aşağıdaki metinden faydalanarak soruları cevaplayınız.
SORU: 1. Reşide Hatice Hanım’ın karakteriyle ilgili çıkarımlarınızı arkadaşlarınızla paylaşınız.
CEVAP: Bence çok merhametli ve yardımsever biriymiş. İnsanları düşünmekle kalmamış, hayvanların bile susuz kalmamasını istemiş. Yani hem duyarlı hem de vicdanlı bir insan olduğu belli.
SORU: 2. a) Toplumda hangi sorunlara çözüm üretmek veya hangi alanlarda farkındalık yaratmak amacıyla bir vakıf kurmayı düşünürdünüz?
CEVAP: Mesela sokak hayvanları için ya da eğitim için vakıf kurmak isterdim. Çünkü hayvanlar aç ve susuz kalıyor, çocuklar da bazen okumakta zorlanıyor.
SORU: b) Kuracağınız vakıf bünyesinde ne tür projeler üretmek isterdiniz?
CEVAP: Hayvanlar için ücretsiz mama ve barınaklar yapılabilirdi. Eğitim için de ücretsiz kurslar, kitap dağıtımı ve burs projeleri olurdu. Hem insanlar hem hayvanlar faydalanmış olurdu.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 24
SORU: 1. Sayfa 17-18’de okuduğunuz koşukla aşağıdaki şiiri, tabloda verilen ölçütlere göre karşılaştırarak bu şiirlerin benzer ve farklı yönlerini tespit ediniz. Bu tespitleri yaparken nasıl bir yol izlediğinizi gerekçeleriyle açıklayınız.
LİSAN ŞİİRİ
SORU: 2. Şimdiye kadar edindiğiniz bilgilerden ve yukarıdaki tabloda yaptığınız tespitlerden hareketle sözlü gelenekle ilgili genellemeleri yazınız. Yazdığınız genellemeleri arkadaşlarınızla paylaşınız.
SORU: 3. Koşuğun ve Lisan adlı şiirin içeriğini nasıl bir görselle yansıtmak isterdiniz? Gerekçelendirerek açıklayınız.CEVAP: Bence koşuğu yansıtan görselde bahar gelsin, dağlar yeşersin, yağmur yağsın ve hayvanlar otlarken insanlar da sevinç içinde olsun. Çünkü koşuk doğayı ve canlıların coşkusunu anlatıyor. Lisan şiirinde ise kalem, kitap ve sade Türkçe yazılmış sayfalar olsun isterdim. Çünkü şiir dilin sadeleşmesini ve herkesin anlamasını vurguluyor.
Yani biri doğayı renkli ve hareketli anlatıyor, diğeri ise dili sade ve anlaşılır göstermeye çalışıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 25
SORU: Aşağıda verilen şiirleri içerik, şekil, ahenk, dil ve üslup özellikleri bakımından inceleyerek Türk şiirinin değişim ve dönüşümüyle ilgili çıkarımlarda bulununuz. Yaptığınız çıkarımları değerlendirme bölümüne yazınız.
5 FARKLI ŞİİR VERİLMİŞ.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Sayfa 26
Birlikte Öğrenelim
Aşağıdaki yönergeleri takip ederek çalışmayı yapınız.
1. İstasyon: İçerik
SORU: Koşukta insan ve doğa sevgisi nasıl ele alınmıştır?
2. İstasyon: Şekil
CEVAP: İnsan ve doğa iç içe, bahar gelince hem insanlar hem de hayvanlar mutlu oluyor.
SORU: Koşuğun konusu duygu dünyanızda nasıl bir etki bıraktı?
CEVAP: Beni huzurlu yaptı, sanki baharın gelişini yaşadım gibi hissettirdi.
SORU: Koşuğun içeriğini yansıttığını düşündüğünüz kelimeler nelerdir?
CEVAP: Yağmur, çiçek, dağ, gök, sevinç. Çünkü doğanın canlanmasını en iyi bunlar anlatıyor.
2. İstasyon: Şekil
SORU: Koşuğun şekil özellikleri nelerdir?
CEVAP: Dörtlüklerden oluşuyor, kafiye ve ölçüyle söylenmiş.
SORU: Koşuğun sözlü edebiyat geleneğine ait olduğunu hangi gerekçelere dayandırabilirsiniz?
CEVAP: Yazılı değil, sözlü aktarılmış. Ahenk var, kolay ezberleniyor.
SORU: Koşukta kullanılan şekil unsurlarının şiire katkıları neler olabilir?
CEVAP: Şiiri akıcı ve ritimli yapıyor, dinleyenin aklında kalmasını sağlıyor.
3. İstasyon Dil ve Üslup
SORU: Söyleyicinin dil ve üslup seçiminde hangi unsurlar etkili olmuş olabilir?
CEVAP: Halkın anlayacağı sade dil, doğaya duyulan sevgi ve coşku etkili olmuş.
SORU: Bu koşuğu siz söyleseydiniz dil ve üslupta ne gibi değişiklikler yapardınız?
CEVAP: Günümüz Türkçesiyle söylerdim ki herkes daha kolay anlasın.
SORU: Koşukta kullanılan dil ve üslubun söyleyiciyle okuyucu arasında kurduğu bağ hakkında neler söyleyebilirsiniz?
CEVAP: Samimi bir bağ kuruyor, dinleyen kendini şiirin içinde hissediyor.
4. İstasyon Ahenk
SORU: Okuduğunuz koşuğun akılda kalıcılığı hakkında neler söyleyebilirsiniz?
CEVAP: Kafiye ve tekrarlar sayesinde kolay hatırlanıyor.
SORU: Koşuktaki hangi ahenk unsurlarının koşuğun ritmine daha fazla katkı sağladığını düşünüyorsunuz?
CEVAP: Kafiye ve redifler bence en çok katkıyı sağlıyor.
SORU: Ahenk unsurlarını kullanarak şiirin bir bölümünü yeniden yazınız:
CEVAP: “Dağlar yeşerir, sular taşar,
Gök gürler, yıldırımlar coşar,
İnsan sevinir, hayvan koşar,
Bahar gelir, gönül şenleşir.”
➡ Grup olarak aşağıdaki sorulara cevaplar arayınız.
SORU: Koşuğun yapı özellikleriyle söylendiği dönem arasında nasıl bir ilişki vardır?
CEVAP: Dönemin insanları yazıdan çok söze önem verdiği için koşuklar dörtlükler ve kafiyelerle söylenmiş. Okuma-yazma bugünkü kadar yaygın olmadığı için akılda kolay kalacak, müzük eşliğinde okunan şiirler tercih edilmiş.
SORU: Şiirden koşuğun söylendiği dönemin toplum özellikleriyle ilgili ne gibi çıkarımlara ulaşabilirsiniz?
CEVAP: Doğayla iç içe yaşıyorlarmış, hayvanları ve baharı çok önemsiyorlarmış.
SORU: Yapı unsurlarının, dil ve anlatım özelliklerinin dönem ve toplumla ilişkisine yönelik görüşleriniz nelerdir?
CEVAP: Toplum sade yaşıyormuş, şiir dili de sade. Ayrıca doğa sevgisi toplumun kültürüne çok yansımış.
➡ Ortak görüşlerinizi yazılı hâle getirerek öğrenme duvarında sergileyiniz.
CEVAP: Koşukların yapısı, sözlü edebiyat dönemine uygun olarak dörtlükler ve kafiyelerle kurulmuştur. Bu da şiirlerin kolay ezberlenip aktarılmasını sağlamıştır. Şiirden anladığımız kadarıyla o dönemde insanlar doğayla iç içe yaşamış, baharı, hayvanları ve bereketi çok önemsemişlerdir. Dil sade ve anlaşılırdır, çünkü halkın günlük hayatıyla uyumlu olmalıdır. Yani koşuklar hem toplumun yaşam tarzını hem de doğaya olan sevgisini yansıtan şiirlerdir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 27
SORU: Okuduğunuz koşuğu, aşağıda verilen koşma ile içerik ve yapı özellikleri açısından karşılaştırarak balık kılçığı diyagramında gösteriniz.
CEVAP:
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 28
SORU: a) Aşağıdaki tabloda, tahlil ettiğiniz koşuğun dil ve anlatım özellikleriyle ilgili cümleler verilmiştir. Doğru olduğunu düşündüğünüz özelliği onaylama işareti ( ✔ ) ile işaretleyiniz. Yanlış olduğunu düşündüğünüz özelliğin doğrusunu yazınız.CEVAP: Aşağıdaki görselde verilmiştir.
SORU: b) Koşuğun ezgi ve ahenginin şiirde tespit ettiğiniz dil ve anlatım özelliklerine olan etkisi ve katkısıyla ilgili düşüncelerinizi yazınız.
CEVAP: Koşuğun dili sade ve anlaşılır. Doğayı anlatırken benzetmeler kullanmış. Bu da üslubunu samimi ve duygulu yapıyor.
SORU: 2. a) Koşuğun dil ve anlatım özelliklerinden hareketle söyleyicinin üslup seçimi hakkındaki görüşlerinizi yazınız.
CEVAP: Böyle bir üslubu seçmesinin sebebi, insanların kolay anlaması ve duygularını direkt aktarmak istemesi olabilir. Ayrıca o dönemde halk arasında süslü değil, sade dil tercih ediliyordu.
SORU: b) Söyleyicinin böyle bir üslup seçmesinin sebepleri neler olabilir? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
CEVAP: Ezgi ve ahenk, şiiri daha akıcı ve etkileyici yapıyor. Duygular daha güçlü hissediliyor. Bu da doğa sevgisini ve duygusal yoğunluğu artırıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 29
SORU: 1. Tahlil ettiğiniz koşuktan ve Lisan adlı şiirden alınan aşağıdaki parçalardan tabloda istenen kelime ve kelime grubu çeşitlerini bularak ilgili alana yazınız.
CEVAP:
İsim: Koşuktakiler: bulut, yağmur, tor, kır, kar, sel, buz, dağ, su, bulut, kayık
Lisan şiirindekiler: söz, fikir, ışık, Türkçe, halk, yol
Sıfat: Koşuktakiler: ak, mavi
Lisan şiirindekiler: açıki müteradif, yeni
İsim tamlaması: Koşuktakiler: dağların suyu
Lisan şiirindekiler: halkın yolları
Sıfat tamlaması: Koşuktakiler: ak tor, mavi bulutlar
Lisan şiirindekiler: açık söz, müteradif (eş anlamlı) söz, yeni söz
SORU: İsim ve sıfatların, bunlarla kurulan tamlamaların metnin içeriğine, dil ve anlatımına katkısıyla ilgili görüşlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
CEVAP: Bence isimler ve sıfatlar metne renk katıyor. Mesela sıfatlar doğayı ve duyguları daha canlı anlatıyor. İsimler de neyin üzerinde durulduğunu net gösteriyor. Bu sayede şiir hem daha akıcı oluyor hem de gözümüzde canlanıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 30
Aşağıdaki yönergeleri takip ederek çalışmayı yapınız.
➡ Öğretmeninizin rehberliğinde dört gruba ayrılarak grupları numaralandırınız.
➡ Grup olarak tek dörtlükten oluşan bir şiir yazınız.
➡ Şiirinizde hece ölçüsünü kullanınız.
➡ Şiirinizi grup numarasıyla belirtilen aşağıdaki yönergelere göre yazınız.
SORU: 1. Grup: Şiirinizde özel ve soyut isimlere yer vererek “merhamet” temasını işleyiniz.
CEVAP-1:
Yaralı bir kuş gördüm,
Kanadında acılar.
Merhametle sarıldım,
Kalbim doldu sevinçler.
CEVAP-2:
Yetimi gülümsetmek,
En güzel ibadettir.
Kalpten kalbe uzanmak,
Merhametle hürmettir.
SORU: 2. Grup: Şiirinizde niteleme ve belirtme sıfatlarına yer vererek “sevgi” temasını işleyiniz.
CEVAP-1:
Temiz yürekli insan,
Sıcak gülüşle gelir.
Berrak sevgiler doğar,
Küçük kalplerde filiz.
CEVAP-2:
O derin, güzel sevgi,
Her gönülde ışık var.
Bir tatlı, duru hisle,
Bütün yollar hep bahar.
SORU: 3. Grup: Şiirinizde isim ve sıfat tamlamalarına yer vererek “vatanseverlik” temasını işleyiniz.
CEVAP-1:
Kutsal vatan toprakları,
Yiğit asker korur bizi.
Mavi gökler, şanlı bayrak,
Umudumuz, gurur izi.
CEVAP-2:
Temiz kalpli genç yürekler,
Bu güzel yurt sevdasında.
Al bayrağın gölgesinde,
Birlik olur her zamanda.
SORU: 4. Grup: Şiirinizde topluluk ismi ve zincirleme isim tamlamalarına yer vererek “özgürlük” temasını işleyiniz.
CEVAP-1:
Özgürlük tutkusu halkın,
Gençlerin coşan yüreğinde.
Dağların, ovaların sesi,
Umut dolu günlerde hep izinde.
CEVAP-2:
Köylerin, şehirlerin çocukları,
Barış ve kardeşlik şarkısı söyler.
Güneşin altın ışıklarıyla,
Özgürlük bayrağı göğe yükselir.10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 32
Aşağıda verilen cümle ve metinlerdeki değerleri tespit ederek 32. sayfadaki grup çalışmasını yapınız.
SAVLAR - SAGU - OĞUZ KAĞAN DESTANI metinleri
Aşağıdaki yönergeleri takip ederek çalışmayı yapınız.
Öğretmeninizin rehberliğinde gruplara ayrılınız.
(SORULAR İKİ AYRI GRUP İÇİN CEVAPLANMIŞTIR.)
GRUP-1 İÇİN CEVAP:
1. Grup: SAVLAR ve SAGU Üzerinden Değerler
Tespit ettiğimiz değerler:
-
Doğruluk ve erdem: “Erdem başı dil” gibi sözler bize doğru sözlü ve dürüst olmanın değerini gösteriyor.
-
Danışma ve akıl kullanma: “Danışan akıl gelişir, danışmayan akıl yıpranır” sözünden fikir alışverişinin önemi anlaşılıyor.
-
Cesaret ve fedakârlık: Sagu’da yiğitlerin düşmanla savaşması, zor durumlarda cesur olmaları.
-
Yardımseverlik ve merhamet: Erlerin sofrayı kurması, açları doyurması.
Günümüzde yaşatılması:
-
İnsanlar birbirine danışıp fikir alışverişi yapabilir, okulda ve arkadaş ortamında tartışmalar düzenlenebilir.
-
Cesur ve sorumlu davranmak, zor zamanlarda yardım etmek gibi davranışlar günlük hayatta örnek alınabilir.
-
Yardım kampanyaları veya sosyal sorumluluk projeleriyle bu değerler görünür hâle getirilebilir.
Toplum yaşamına etkisi:
-
İnsanlar birbirine güveniyor, toplulukta birlik ve dayanışma artıyor.
-
Cesaret ve sorumluluk, zorluklarla başa çıkmayı kolaylaştırıyor.
2. Grup: OĞUZ KAĞAN DESTANI Üzerinden Değerler
Tespit ettiğimiz değerler:
-
Liderlik ve sorumluluk: Oğuz Kağan’ın rüyasını anlaması, halkına düzen ve güvenlik sağlaması.
-
Tecrübe ve bilgelik: Tüşimel’in bilgeliği ve akıllı düşünceleri, deneyimle hareket etmenin önemini gösteriyor.
-
Adalet ve eşitlik: Destanda halkın refahı ve adaletli yönetim vurgulanıyor.
-
İnanç ve saygı: Tanrı’ya güvenmek, kutsal değerlere saygı göstermek.
Günümüzde yaşatılması:
-
Okullarda ve toplumda liderlik rolü üstlenen kişiler adaletli ve sorumlu olmalı.
-
Büyüklerin tecrübelerine değer verilmeli, danışmanlık ve rehberlik faaliyetleri teşvik edilmeli.
-
Toplum içinde eşitlik ve haklara saygı, kanun ve kurallarla desteklenebilir.
Toplum yaşamına etkisi:
-
İnsanlar haklarını korur, güvenli ve huzurlu bir ortam oluşur.
-
Bilge ve deneyimli kişiler topluma rehberlik eder, birlik ve dayanışma güçlenir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 33
Tahlil ettiğiniz koşuktan ve aşağıdaki metinlerden faydalanarak soruları cevaplayınız.
KUYUCAKLI YUSUF metni
SORU: 1. a) Tahlil ettiğiniz koşuk ile Kuyucaklı Yusuf adlı metinden alınan parçanın ilişkili olduğu bilim dalı/dalları nelerdir?
CEVAP: Bence hem koşuk hem de Kuyucaklı Yusuf doğa ve insanların yaşamını anlatıyor, bu yüzden coğrafyayla ilgisi var. Bir de insanlarla kasabalar, hayvanlar, yaşam şekilleri olduğu için sosyoloji ve edebiyatle de bağlantılı diyebiliriz.
SORU: b) Bu bilim dalı/dalları metinlerde nasıl ele alınmıştır?
CEVAP: Koşukta doğa ve hayvanlar, insanlarla birlikte kısa ve akıcı bir şekilde anlatılmış, kafiyeler ve tekrarlarla daha eğlenceli olmuş. Kuyucaklı Yusuf’da ise kasaba ve doğa çok detaylı, gözlemlerle anlatılmış, sanki oradaymışsın gibi bir his veriyor. Yani birinde hızlı ve akıcı, diğerinde uzun ve detaylı bir anlatım var.
KELTEPE ORMANLARINDA BİR GÜN metni
SORU: 1. a) Tahlil ettiğiniz koşuk ile Keltepe Ormanlarında Bir Gün adlı metinden alınan parçanın ilişkili olduğu bilim dalı/ dalları nelerdir?
CEVAP: Bence hem koşuk hem de Keltepe Ormanları metni doğa ve insan hayatını anlatıyor, yani coğrafya ile ilgili. Bir de ormanlar, bitkiler, hayvanlar ve insanların yaşam tarzı anlatıldığı için biyoloji ve sosyolojiyle de bağlantısı var.
SORU: b) Bu bilim dalı/dalları metinlerde nasıl ele alınmıştır?
CEVAP: Koşukta doğa ve hayvanlar kısa ve kafiyeli, akıcı bir şekilde anlatılmış; insanlar ve olaylar daha sembolik ve genel bir şekilde verilmiş. Keltepe Ormanları metninde ise doğa çok detaylı ve gözlemci bir biçimde anlatılmış, adeta oradaymışsın gibi hissettiriyor. Yani birinde hızlı ve ritmik bir anlatım var, diğerinde uzun ve ayrıntılı gözlem var.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 34
Aşağıda sözlü kültür ürünü örneklerinin yer aldığı infografik verilmiştir. İnfografikten faydalanarak soruları cevaplayınız.
AŞIKLIK GELENEĞİ, MASAL, NASREDDİN HOCA...
SORU:1. Sözlü kültür ürünlerinin toplum ve birey üzerindeki etkileri hakkındaki düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
CEVAP: Bence sözlü kültür ürünleri insanları hem eğlendiriyor hem de öğretiyor. Masallar, fıkralar ve halk hikâyeleri sayesinde hayal gücümüz gelişiyor. Karagöz ve meddah gibi oyunlar insanları güldürüp düşündürüyor. Ayrıca, bunlar insanları bir araya getirip toplum bağlarını güçlendiriyor. Birey olarak da kendimizi ve kültürümüzü daha iyi tanıyoruz.
SORU: 2. Bir toplumun hafızasını oluşturan sözlü kültür ürünlerinin korunmasının millî kimliğin sürekliliğine katkısı nelerdir? Yazınız.
CEVAP: Bence sözlü kültür ürünleri milletimizin geçmişini ve değerlerini hatırlatıyor. Nesilden nesile aktarılması, kültürün kaybolmasını önlüyor. Bu sayede millî kimliğimiz güçlü kalıyor ve kültürümüz süreklilik kazanıyor. Ayrıca gençler de kendi tarihini öğrenmiş oluyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 35
Ders Dışı Etkinlik
Etkinliğin Adı: Dijital Kültür
Aşağıdaki metni okuyunuz ve yönergeleri takip ederek etkinliği gerçekleştiriniz.
EZGİ VE ŞİİR ODAĞINDA SÖZLÜ GELENEĞİN YENİDEN İNŞASI VE ÇAĞDAŞ
EDEBİYATTAKİ GÖRÜNÜRLÜĞÜ
CEVAP:
1. Sözlü ve yazılı kültür ürünlerinin toplum hafızası ve millî kimliğe etkisi:
Bence sözlü ve yazılı kültür ürünleri milletimizin geçmişini ve değerlerini hatırlatıyor. Masallar, hikâyeler, şiirler ve eski belgeler toplumun hafızasını oluşturuyor. Bu sayede millî kimliğimiz güçleniyor ve kültürümüz kaybolmuyor.
2. Kültür ürünlerini gelecek kuşaklara aktarmak için neler yapılabilir?
Bunları kitaplarda, dergilerde ve internet sitelerinde paylaşabiliriz. Masalları ve hikâyeleri videoya çekip sosyal medyada gösterebiliriz. Okullarda sözlü kültür etkinlikleri düzenlemek de faydalı olur.
3. Dijitalleşmenin kültür ürünlerine etkisi:
Dijitalleşme sayesinde eski hikâyeler, şiirler ve oyunlar daha çok kişiye ulaşabiliyor. Ama bazen insanlar sadece ekranlara bakıp kitap okumayı unutuyor, bu da eksik kalabilir.
4. Dijital teknolojiden yararlanma yolları:
Sözlü kültür ürünlerini videoya çekip YouTube veya TikTok’ta paylaşabiliriz. Podcast veya ses kayıtları da yapılabilir. Ama bunları paylaşırken doğruluğuna dikkat etmeli, yanlış bilgi vermemeliyiz.
5. Çıkarımlar ve eksikler:
Sözlü ve yazılı kültür ürünlerini derlemek çok önemli, çünkü yok olmalarını önlüyor. Ama bazen bazı hikâyeler veya şarkılar unutuluyor. Bunun için daha çok kayıt yapılmalı, kitaplaştırılmalı ve okullarda öğretilmeli.
SONUÇ:
Bence sözlü ve yazılı kültür ürünleri bizim geçmişimizi, değerlerimizi ve hayal gücümüzü koruyor. Onlar sayesinde tarihimiz unutulmuyor ve millî kimliğimiz güçleniyor. Gelecek kuşaklara aktarabilmek için kitaplar, videolar, internet ve okul etkinlikleri çok işe yarıyor. Dijital teknoloji ile bu ürünleri daha fazla kişiye gösterebiliriz ama doğruluğuna dikkat etmek lazım. Sonuç olarak, sözlü ve yazılı kültür ürünlerini derlemek, kaydetmek ve paylaşmak hem kültürümüzü yaşatıyor hem de bizlere ve gençlere değerli bilgiler bırakıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 36
Aşağıdaki şiirlerden faydalanarak soruları cevaplayınız.
GÜN OLUR, ŞARKIMIZ, DALLAR, GÜNEŞ SALINCAĞI şiirleri
SORU: 1. Farklı dönemlerde söylenen/yazılan şiirlerin aynı temayı işlemesiyle ilgili düşünceleriniz nelerdir?
CEVAP: Bence farklı dönemlerde yazılmış şiirler aynı temayı işlediğinde insanlar hala aynı duyguyu hissedebiliyor. Mesela doğa, zaman veya hayatla ilgili duygular her dönemde önemli oluyor ve şairler bunları farklı şekilde anlatıyor.
SORU: 2. Tahlil ettiğiniz koşukla yukarıdaki şiirleri içerik ve tema açısından ilişkilendirerek bu şiirlerden hangisinin koşukla benzer özellikler taşıdığını tespit ediniz. Bu tespitleri yaparken nasıl bir yol izlediğinizi açıklayınız.
CEVAP: Bence Şükûfe Nihal’in Dallar şiiri koşukla benziyor. Bunu anlamak için şiirlerde doğa, duygular ve insanın yaşamla ilişkisini inceledim. Koşuk da genellikle doğa ve duygularla ilgili olduğu için bu şiirle benzer.
SORU: a) Belirlediğiniz şiirde söyleyicinin hitap ettiği varlık ya da kavrama yönelik duyguları hakkında neler söyleyebilirsiniz?
CEVAP: Şair ağaç dallarına ve doğaya saygı ve merakla bakıyor. Dallara sanki konuşuyormuş gibi davranıyor ve doğadaki değişimi hissediyor.
SORU: b) Şairin okuyucuya aktarmak istediği duygu ve düşünceler nelerdir?
CEVAP: Şair doğanın canlı ve hareketli olduğunu, her şeyin değiştiğini ve hayatın bazen hüzünlü bazen umutlu olduğunu anlatmak istiyor.
SORU: c) Belirlediğiniz şiirde açık ve örtük iletili dizeler hangileridir? Açık ve örtük iletili dizelere birer örnek veriniz.
CEVAP: Açık ileti: “Bir yaprak uçtu gene; Solgun kuru bir yaprak…” → Yaprağın düştüğünü direkt söylüyor.
Örtük ileti: “Dallar kopan çığlıkla damla damla eriyor” → Doğadaki değişimin hüzün ve kayıp duygusunu ima ediyor.
SORU: 4. Belirlediğiniz şiirin temasıyla şairin ruhsal durumu arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Şiirden örnekler vererek açıklayınız.
CEVAP: Şiirin teması doğa ve değişim olduğu için şairin ruh hali biraz hüzünlü ama aynı zamanda meraklı. Mesela “Bir parça güneş diye gönlümüz can veriyor” dizeleri şairin umut ve hayata bağlılığını gösteriyor.
SORU: 5. Yukarıdaki şiirlerden faydalanarak şiir-şair ilişkisi hakkında çıkarımlarda bulununuz.
CEVAP: Bence bir şiir şairin hislerini ve dünyaya bakışını gösteriyor. Şair doğayı gözlemlediği için şiirinde doğa canlı ve duygusal bir şekilde anlatılmış. Duygular ve gözlemler şiirin temasını belirliyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 37-38
Aşağıdaki metinleri okuyunuz ve metinlerle ilgili izlenimleriniz doğrultusunda beğenilerinizi gerekçelendirerek
ilgili boşluklara yazınız.
BOZKURTLARIN ÖLÜMÜ metni
Bozkurtların Ölümü adlı metinden etkilendim/etkilenmedim. Çünkü... eski Türklerde güreşin ve yiğitliğin ne kadar önemli olduğunu gösteriyor. Ayrıca erlerin kendilerini tanıtırken kullandıkları sözler çok güçlü ve heyecan vericiydi.
FESÜBHANALLAH! metni
Fesüphanallah! adlı metinden etkilendim/etkilenmedim. Çünkü... coğrafyanın insanların hayatını ve karakterini nasıl etkilediğini çok güzel anlatmış. Denizcilerin dayanışması ve farklı yaşam tarzları dikkatimi çekti.
DİLE GELEN TAŞ metni
Dile Gelen Taş adlı metinden etkilendim/etkilenmedim. Çünkü... denizin gözyaşlarını kıskanması çok farklı ve duygusal geldi. Aşkı ve hasreti böyle bir benzetmeyle anlatması hoşuma gitti.
TÜRK KÖYLÜSÜ şiiri
Türk Köylüsü adlı metinden etkilendim/etkilenmedim. Çünkü... köylünün hem sabırlı hem de güçlü bir insan olarak anlatılması çok hoşuma gitti. Zorluklara rağmen ayağa kalkabilmesi bana umut verdi.
Tahlil ettiğiniz koşuğu değerlendirmek için aşağıdaki Çıkış Kartı’nı doldurunuz.
ÇIKIŞ KARTI
Koşukla ilgili beğenilerinizi ifade eden üç cümle yazınız.
1. Koşuğu beğendim çünkü doğayı çok canlı bir şekilde anlatıyor.
2. Okurken gözümün önünde yağmur, dağlar ve çiçekler canlandı.
3. Ayrıca insanların sevinciyle hayvanların hareketi çok güzel birleşmiş.
Koşuğa değer kattığını düşündüğünüz iki özelliği yazınız.
1. Doğayı ayrıntılı anlatması ve benzetmelerle süslenmesi koşuğa değer katıyor.
2. Eski Türklerin yaşamını ve doğayla bağını göstermesi bence önemli.
Koşuğu siz söyleseydiniz koşuğun hangi yapı özelliğini değiştirirdiniz?
1. Ben söyleseydim koşuğun uzunluğunu biraz kısaltırdım. Çünkü çok uzun olunca insanın dikkati dağılabiliyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 40
TÜRKÜLER DOLUSU şiiri soruları
SORU: 1. Toplumların, geleneklerini şiirsel bir dille yansıtmalarının gerekçeleri neler olabilir?
CEVAP: Çünkü gelenekler şiirle anlatılınca hem daha güzel hem de daha kalıcı olur. İnsanların duygularını yansıtır, unutulmaz hale gelir.
SORU: 2. a) Okuduğunuz şiirde türküye ait hangi unsurlara yer verilmiştir?
CEVAP: Türkülerin gerçek hayatı yansıtmaları, samimi olmaları, temiz olmaları, bazen acıları anlatmaları ve ilk söyleyenlerinin belli olmadığı gibi unsurlara yer verilmiş.
SORU: b) Siz olsaydınız türkülerin hangi yönlerini şiirinize yansıtırdınız?
CEVAP: Ben olsam türkülerdeki samimiyeti ve hüzünlü yanlarını işlerdim. Halkın çektiği sıkıntıları anlatırdım.
SORU: 3. Şair, şiirini oluştururken toplumun hangi özelliklerini ön plana çıkarmıştır? Bu özellikler hangi millî ve manevi değerlerle ilişkilendirilebilir? Gerekçelendirerek açıklayınız.
CEVAP: Şair, halkın içtenliğini ve doğallığını ön plana çıkarmış. Bu da milli değerlerimizle, yani köy yaşamı, birlik ve samimiyetle bağlantılı.
SORU: 4. Okuduğunuz şiire göre türkü, söyleyiciyle toplum arasında nasıl bir bağ kurmuştur?
CEVAP: Türkü, söyleyenle halkı bir araya getiriyor. İnsanların ortak duygularını paylaşıp birbirine bağlamasını sağlıyor. Söyleyici unutulmuş olabilir ama türkülerde yüreği yani duyguları yaşıyor.
SORU: 1. Aşağıdaki sözlü kültür ürünlerinin söyleyiş özellikleriyle ilgili tahminlerinizi tabloda ilgili başlıkların altına yazınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
SORU: 2. “Türkü tutturmak, türkü çağırmak, türkü yakmak, köy türküsü” ifadelerinin anlamlarını tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu TDK Güncel Türkçe Sözlük'ten kontrol ediniz.
CEVAP:
Türkü tutturmak (tahminim): Türkü söylemeye başlamak
Türkü tutturmak (TDK Sözlük): bir türküyü tekrarlayıp durmak
Türkü çağırmak (tahminim): Türkü söylemek
Türkü çağırmak (TDK Sözlük): Türkü söylemek
Türkü yakmak (tahminim): Bir olay üzerine türkü besteleyip söylemek
Türkü yakmak (TDK Sözlük): Belli bir olay karşısında sözleri de kendisine ait olmak üzere türkü bestelemek
Köy türküsü (tahminim): Köyde söylenen, köyü anlatan türkü
Köy türküsü (TDK Sözlük): Köyü veya köylüyü anlatan türkü
SORU: 3. “Birlikte türkü söyleyebildiklerim benim milliyetimdendir.” Nevzat Kösoğlu
“Bir milletin türkülerini yakanlar kanunlarını yapanlardan daha güçlüdür.” Shakespeare (Şekspir)
Yukarıdaki alıntılarda türkülerin hangi yönüne vurgu yapılmaktadır? Açıklayınız.
CEVAP: Türküler insanları bir araya getiriyor. Herkes aynı duyguyu yaşıyor. Bu yüzden millet olmayı güçlendiriyor. Türküleri yapanlar, halk üzerinde kanunlardan ve kanun yapanlardan bile daha etkili oluyor.
SORU: 4. Dizi ve filmlerde sıklıkla türkülerden yararlanılmaktadır. Yapımcılar, dizi ve filmlerde türkülerin hangi toplumsal etkisinden yararlanmayı amaçlıyor olabilir? Görüşlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
CEVAP: Bence yapımcılar türkülerle insanlara daha çok duygu vermek istiyor. Çünkü türküleri duyunca herkesin aklına memleket, aile, geçmiş geliyor. Yani izleyiciler sahneyi daha iyi hissediyor. Dizi ve filmlerde duygu seyirciler üzerinde daha çok etki uyandırıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 41
SORU: 5. a) Türkü kelimesinin size çağrıştırdıklarını aşağıdaki kutucuklara yazınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
CEVAP: Çanakkale Türküsü, Uzun İnce Bir Yoldayım, Hekimoğlu, Fikrimin İnce Gülü, Ayağında Kundura, Kırmızı Gülün Alı Var, Bahçada Yeşil Çınar, Elif Dedim Be Dedim, Benim Sadık Yarim Kara Toprak
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 43
SORU: 1. Okuduğunuz metnin bağlamını göz önünde bulundurarak aşağıdaki kelimelerin/kelime gruplarının anlamlarına yönelik tahminlerde bulununuz. Tahminlerinizin doğruluğunu TDK Güncel Türkçe Sözlük’ten kontrol ederek verilen kelimelerin metindeki anlamlarını yazınız. Türküde geçen bu kelimelerin/kelime gruplarının yerine metnin bağlamını bozmayacak şekilde başka hangi kelimelerin/kelime gruplarının kullanılabileceğine yönelik önerilerinizi yazınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
SORU: 2. Aşağıdaki dizelerde altı çizili kelimeleri farklı anlamlara gelecek şekilde cümle içinde kullanınız.
• Böyle kalmaz elbet sonu hoş olur. Sınıfta kalmayı hiç düşünmüyorum.
• İnme turnam inme sen bu pınara. Ani gelen inme sonrası felç kalmış.
• Katar katar olmuş gelir, turnalar İyi bir tasarruf sistemi için gelirin giderinden çok olmalı.
• Kanadın altına nâme sarayım Sarayı olmasa da o gerçek bir kraldı.
• Avcu tuzak kurmuş, var yolun ara Derse biraz ara verelim mi?
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 44
Aşağıdaki metinden faydalanarak soruları cevaplayınız.
TÜRKÜLERIN OLUŞMASI VE YAYILMASI metninden sorular
SORU: 1. Türküler sözlü geleneğin hangi özelliklerini taşır? Yazınız.
CEVAP: Türküler dilden dile geçer, halkın ortak malıdır, anonimdir yani çoğu zaman kim söylediği bilinmez. Kültürün taşıyıcıların biridir.
SORU: 2. Türkülerin kuşaktan kuşağa aktarılmasının sebepleri hakkındaki düşüncelerinizi yazınız.
CEVAP: İnsanlar türküyü sever, paylaşır ve anlatır. Eskiden kervanlar, âşıklar, askerler, göçler sayesinde türküler yayılırdı. Şimdi radyo ve televizyonla hızlı yayılıyor.
SORU: 3. Türkülerin yayılma şekillerinde zamanla ne tür değişiklikler olduğunu örnekler vererek açıklayınız.
CEVAP: Zamanla sözleri ve ezgileri değişiyor. Mesela bir türkü başka şehirde farklı söylenebilir, bazı dizeler eklenebilir veya bazı kısımlar unutulabilir. Kaynak kişiler de değişiklik yapabilir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 45
SORU: Turnalar türküsünün tabloda verilen ahenk özelliklerini belirleyerek ilgili kavramların karşısına yazınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
Dilimizin İncelikleri
SORU: Turnalar türküsünün konusundan yola çıkarak türkünün içeriğine uygun kısa bir hikâye yazınız. Hikâyenin başkahramanını ve turnaları betimleyiniz. Betimleme yaparken hangi sözcük türünü sıklıkla kullandığınızı gerekçesiyle açıklayınız.
Hikâye:
Köyde yaşayan Mehmet, günlerini çoğunlukla derenin kenarında geçirirdi. Gökyüzüne bakmayı çok severdi. Bir gün göç zamanı geldiğinde turnalar köyün üzerinden geçti. Bembeyaz, uzun boyunlu, zarif kuşlardı. Kanatları gökyüzünü süpürür gibi ağır ağır çırpınıyordu. Sanki gökyüzüne çizgi çizen kalemler gibiydiler.
Mehmet, onları görünce çok duygulandı. Çünkü ağabeyi yıllar önce gurbet ellere gitmişti. “Keşke turnalar ağabeyime haber götürse” diye içinden geçirdi. Turnaların dizilişini izlerken kalbinde hem sevinç hem de bir sızı vardı.
O günden sonra Mehmet ne zaman turnaları görse, içinde aynı duygular kabarırdı. Köyde herkes turnaları görünce baharın geldiğini anlardı ama Mehmet için turnalar hep özlemin ve sevginin simgesiydi.
Başkahraman: Mehmet → Köyde yaşayan, özlem duyan bir çocuk.
Turnalar: Uzun boyunlu, beyaz, zarif ve göç eden kuşlar.
Kullandığım sözcük türü: En çok sıfat kullandım (bembeyaz kuşlar, uzun boyunlu, zarif, ağır, sızı dolu). Çünkü betimleme yaparken varlıkların nasıl göründüğünü anlatmak için sıfatlar çok gerekli oluyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 46
SORU: 1. Turnalar türküsüyle Atem Tutam Men Seni adlı ninniyi tabloda verilen ölçütlere göre karşılaştırınız. Bu şiirlerin
benzer ve farklı yönlerini tespit ediniz. Bu tespitleri yaparken nasıl bir yol izlediğinizi gerekçeleriyle açıklayınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
SORU: 2. Türkü ve ninni metinlerinin yapı unsurlarına yönelik çıkarımlarınızdan hareketle bu unsurların içeriğe katkısıyla ilgili düşüncelerinizi söyleyiniz.
CEVAP: Türküde tekrarlar ve ahenk, özlemi daha güçlü hissettiriyor. Ninnideyse uyumlu sözler ve ritim, bebeği sakinleştirip uyutuyor. Yani yapı unsurları içeriğe tam uyuyor, hisleri daha etkili anlatıyor.
SORU: 3. Turnalar türküsünün ve Atem Tutam Men Seni adlı ninninin içeriğini nasıl bir görselle yansıtmak isterdiniz? Gerekçelendirerek açıklayınız.
CEVAP: Turnalar türküsünü görselleştirsem uzak diyarlara uçan turnalar, arkada özlemle bakan bir insan resmi olurdu. Çünkü türkünün özü hasret. Ninniyi görselleştirsem bir annenin bebeğini kucağında sallayıp şefkatle uyutmasını çizerdim. Çünkü ninni sevgi ve huzurla ilgili.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 47
SORU: Birlikte Öğrenelim:
Aşağıdaki yönergeleri takip ederek çalışmayı yapınız
CEVAP:
Turnalar Türküsünün Seçilen Dil ve Anlatım Özellikleri:
-
Sembol: Turnalar uzaklık ve hasretin sembolü olmuş.
-
Mecaz anlam: “Turnalar” derken aslında sevgiliye ya da gidene sesleniliyor.
-
İçtenlik: Duygular samimi, sanki direkt kalpten çıkmış gibi.
-
Seslenme ifadeleri: “Turnalar” diye hitap var, bu da türküyü daha canlı yapıyor.
-
Tekrarlı ifadeler: Aynı sözlerin tekrarı türkünün ahengini artırıyor.
-
Yalın anlatım: Sade, herkesin anlayabileceği sözler kullanılmış.
-
Çağrışım: Turna deyince akla göç, uzaklık, özlem geliyor.
-
Benzetme: İnsan duyguları turnaların yolculuğuna benzetiliyor.
SORU: 1. Türkünün ait olduğu edebî geleneğin metnin dil ve anlatım özellikleriyle ilişkisi nedir?
Bu türkü halk edebiyatına ait, o yüzden dili sade ve anlaşılır. Yani herkes duyunca hemen anlayabiliyor. Ağır kelimeler yok, çünkü halkın kendi diliyle söylenmiş. Duygular da çok içten anlatıldığı için gelenekle uyum sağlıyor.
SORU: 2. Dil ve anlatım özelliklerinin söyleyicinin üslubunu oluşturmadaki rolü nedir?
Türküdeki sade ve samimi dil söyleyicinin üslubunu belirliyor. İnsan kendini zorlamadan söylüyormuş gibi duruyor. Basit sözlerle derin duygular anlatılınca dinleyen daha çok etkileniyor. Böylece üslup, türkünün duygusunu daha güçlü hale getiriyor.
SORU: 3. Söyleyicinin böyle bir üslup tercih etmesinin sebepleri neler olabilir?
Bence söyleyen kişi, herkese ulaşmak istemiş. Karmaşık sözler kullansa halk anlamazdı. Sade söyleyince hem genç hem yaşlı herkes aynı duyguyu hissediyor. Ayrıca özlem gibi büyük duygular zaten basit sözlerle daha doğal anlatılıyor.
SORU: 4. Söyleyicinin üslubunun içerikle uyumu hakkındaki görüşleriniz nelerdir?
Bence çok uyumlu. Çünkü türküde hasret, ayrılık gibi şeyler var. Bunları sade ve içten sözlerle söylemek daha etkili oluyor. Eğer süslü, karışık sözler olsaydı duygu kaybolabilirdi. Bu yüzden üslup ile içerik birbirini tamamlıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 48
ÇÖZÜMLEYEBİLME
Birlikte Öğrenelim - GRUP ÇALIŞMASI
Aşağıdaki yönergeleri takip ederek çalışmayı yapınız.
I. Grup: İçerik
SORU: Türkünün söylenme amacı ne olabilir?
CEVAP: Türkü, sevilen kişiye özlem duygusunu anlatmak için söylenmiş olabilir. Turnalar aracılığıyla haber gönderme isteği var. Bu yüzden türkü, hem dertleşme hem de umut verme amacı taşıyor.
SORU: Türküdeki en belirgin duygu nedir?
CEVAP: Türkünün en belirgin duygusu özlemdir. Sevdiğine kavuşamamanın verdiği bir hüzün vardır. Ama içinde biraz da umut hissi vardır.
SORU: Söyleyicinin türküdeki duyguyu hangi kelimelerle aktardığını düşünüyorsunuz?
CEVAP: “Yaralı” kelimesi acıyı gösteriyor. “Nazlı sevdiğim” sözü sevgiyi belli ediyor. “Haber sorayım” da özlemi anlatıyor.
II. Grup: Şekil
SORU: Türkünün şekil özelliklerini belirleyiniz.
CEVAP: Türkü dörtlüklerle söylenmiştir. Hece ölçüsü kullanılmıştır. Nakarat kısmı tekrar ettiği için kolay akılda kalır.
SORU: Okuduğunuz türkünün halk şiiri geleneğine ait olduğunu hangi gerekçelerle açıklayabilirsiniz?
CEVAP: Anonimdir yani kimin yazdığı belli değildir. Hece ölçüsüyle söylenmiştir. Ayrıca turna gibi halk kültüründe çok kullanılan bir sembol vardır. Saz eşliğinde söylenmektedir.
SORU: Türküde kullanılan şekil unsurlarının türküye katkıları neler olabilir?
CEVAP: Tekrarlar türküyü akılda tutmayı kolaylaştırır. Ölçü sayesinde düzenli bir ahenk oluşur. Dörtlükler ise söylemesi rahat bir yapı sağlar. Kafiye ve redifler şiire ahenk katar.
III. Grup: Dil ve Üslup
SORU: Söyleyicinin dil ve üslup seçiminde hangi unsurlar etkili olmuş olabilir?
CEVAP: Söyleyici sade bir dil kullanmış. Çünkü herkesin anlamasını istemiştir. Kendisi de halkın içinden bir kişi olduğu için halkın kullandığı günlük kelimeleri tercih etmiştir.
SORU: Bu türküyü siz yazsaydınız dil ve üslupta ne gibi değişiklikler yapardınız?
CEVAP: Ben daha modern kelimeler de eklerdim. Ama yine de sadeliği bozmazdım. Çünkü türküde en önemli şey duygunun net anlaşılmasıdır.
SORU: Türküde kullanılan dil ve üslubun, söyleyiciyle okuyucu arasında kurduğu bağ hakkında neler söyleyebilirsiniz?
CEVAP: Sade dil sayesinde herkes bu türküyü kolayca anlayabilir. Okuyan da söyleyen de aynı duyguyu hisseder. Bu da güçlü bir bağ oluşturur.
IV. Grup: Ahenk
SORU: Türkünün akılda kalıcılığı hakkında neler söyleyebilirsiniz?
CEVAP: Nakaratın tekrar etmesi çok etkili olmuş. Bu tekrarlar türküye bir ezgi katıyor. O yüzden akılda kolayca kalıyor.
SORU: Türküde başka hangi ahenk unsurlarını kullanmak isterdiniz?
CEVAP: Ben daha fazla kafiye eklerdim. Çünkü kafiye türküye ritim katar. Dinleyenler de daha kolay eşlik ederdi.
SORU: Ahenk unsurlarını kullanarak türkünün bir bölümünü yeniden yazınız.
CEVAP: “Turnalar gökyüzünde süzülür,
Yarime selamımı götürür,
Gönlümde özlemim büyür,
Katar katar olmuş gelir, turnalar.”
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 49
Sıra Sizde: Aşağıdaki metinden faydalanarak soruları cevaplayınız.
MİSAFİR TAŞLARI metni soruları
SORU: Misafir taşlarını yaptıran kişiler hakkındaki çıkarımlarınız nelerdir?
CEVAP: Taşları yapan kişiler yardımsever ve misafirpervermiş. İnsanların rahat etmesini istemişler. Ayrıca kardeş oldukları için birlikte güzel bir iş yapmışlar.
SORU: Siz bu taşlara oturup bir ailenin evinde misafir olsaydınız o aileye karşı hangi duyguları beslerdiniz? Niçin?
CEVAP: O aileye minnet ve saygı duyardım. Çünkü beni ağırlamış ve ilgilenmiş olurdu. Bu davranış beni mutlu ve değerli hissettirirdi.
AŞIKLARIN AVAZI PROGRAMI SORULARI
Aşağıdaki karekodda verilen çok modlu metinden faydalanarak soruları cevaplayınız.
SORU: 1. Sunucunun programa başlama şekli hakkındaki düşüncelerinizi paylaşınız.
CEVAP:
SORU: 2. “Âşık okunmayan bir hece gibi
Sabahı bekleyen bir gece gibi
Analiz yaptılar sonuç çıkmadı
Âşık bilinmeyen bilmece gibi” dizelerinin sunucu tarafından dile getirilmesinin sebepleri neler olabilir?
SORU: 3. Program sunucusu, atışmayı tanımlarken neleri önceliyor? Bunun sebepleri neler olabilir?
CEVAP:
SORU: 4. Âşık atışması sırasında âşıkların hangi özellikleri ön plana çıkmaktadır?
CEVAP:
SORU: 5. a) Âşık atışmasında hangi değerlerin vurgulandığını örneklerle açıklayınız.
CEVAP:
SORU: b) Âşık atışmasında seçilen konulara değerlerin yansıtılmasının sebepleri hakkındaki düşüncelerinizi paylaşınız.
CEVAP:
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 50
SORU: Turnalar adlı türküyle aşağıdaki şiiri verilen ölçütlere göre karşılaştırınız.
Neredesin şiiri
CEVAP: Görselde verilmiştir.
Sıra Sizde
SORU: 1. Turnalar adlı türkünün hangi disiplinlerle ilişkilendirilebileceğini türküden örnekler vererek açıklayınız.
CEVAP: Turnalar şiiri bir hayvan olan turnayı anlattığı için hayvan hayatlarını inceleyen zooloji bilimiyle, avcıları anlattığı için avcılıkla, mevsimlerden bahsettiği için coğrafya ve meteorolojiyle ilişkilendirilebilir.
SORU: 2. Turnalar türküsünde işlenen konu hangi sanat dallarıyla ele alınabilir? Yazınız.
CEVAP: Öncelikle Turnalar bir şiir olduğu için edebiyatla ele alınabilir. Türkü türü müziğin de alanına girer.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 51
Sıra Sizde
SORU: 1. Aşağıda Çayır Çimen Geze Geze türküsünün iki varyantı yer almaktadır. Türkünün
sözleri arasındaki farklılıkları tespit ederek hangi varyantını daha çok beğendiğinizi
gerekçesiyle açıklayınız.
CEVAP: İlk varyantta bazı sözler daha duygulu, “Sen git yarim askere / Bendendir beklemesi” gibi ifadeler var. İkinci varyant daha kısa ve sade, bazı sözler değişmiş. Ben ilk varyantı daha çok beğendim çünkü sözleri daha anlamlı ve duyguyu daha iyi veriyor.
SORU: 2. Türkülerin varyantlarının ortaya çıkış sebepleri hakkındaki düşüncelerinizi yazınız.
CEVAP: Türkü zamanla farklı kişiler tarafından söylendikçe sözler değişmiş. Bazı kişiler kendi dilini ve yaşadıklarını eklemiş. Eserler dilden dile dolaştıkça farklılaşmış.
SORU: 3. Varyantlaşmanın sözlü gelenekle bağlantısı nedir? Gerekçesiyle yazınız.
CEVAP: Sözlü gelenekte türküler yazılmadan nesilden nesile aktarılır. İnsanlar söyledikçe bazı kelimeler ve dizeler değişir. Bu yüzden aynı türkünün farklı varyantları ortaya çıkar.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 52-53
Çanakkale Türküsü Etkinliği
Ders dışı etkinlik:
Çanakkale Türküsü Örnek Hikaye
Bir zamanlar Çanakkale’de küçük bir köyde yaşayan Ali adında bir genç varmış. Bir gün köyde duyurmuşlar ki, düşman saldırmış ve herkes savaşa çağrılıyor. Ali, annesine sarılıp, “Anne korkma, geri döneceğim” demiş.
Cepheye gitmiş, arkadaşlarıyla birlikte zorlu savaşlar yaşamış. Günlerce süren çarpışmaların sonunda Ali, yaralı arkadaşlarını koruyarak geri dönmüş.
Köye döndüğünde annesi ve babası gözyaşları içinde onu karşılamış. Artık Ali, hem cesur bir asker hem de köyün gençliğinin simgesi olmuş.
O günden sonra köyde herkes Ali ve arkadaşlarını Çanakkale türküsüyle anar, onları unutmazmış.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 54
EDEBİYAT ATÖLYESİ (ANLATMA)
KONUŞMA
Konuşmayı Yönetebilme, İçerik Oluşturabilme, Kural
Uygulayabilme, Yansıtabilme
Aşağıdaki karekodlarda verilen çok modlu metinleri dinleyiniz/izleyiniz ve bunlardan faydalanarak soruları cevaplayınız.
SORU: 1. Bu şiirlerden hangisinin okunuşunu daha çok beğendiniz? Gerekçelendirerek
yazınız.
CEVAP: Orhan Veli Kanık'ın İstanbul'u Dinliyorum şiirini daha çok beğendim. Şiiri okuyan kişiyi şiirdeki duyguyu okuyuşuna yansıtmada daha başarılı buldum. Ses tonuyla şiir ve müzik daha uyumluydu.
SORU: 2. Siz olsaydınız bu şiirleri okurken etkileyiciliği artırmak için neler yapardınız? Yazınız.
CEVAP: Ben olsaydım şiirleri okurken etkileyiciliği artırmak için ses tonumu şiirin duygusuna göre değiştirirdim. Bazı yerlerde yavaş ve duraklayarak, bazı yerlerde daha vurgulu okurdum. Ayrıca dinleyenlerin hayal kurabilmesi için sesime daha fazla duygu katmaya çalışırdım.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 58
METİN TAHLİLİ-3 (ANLAMA)
DİNLEME İZLEME
Konuya Başlarken
Aşağıdaki görsellerden ve masalla ilgili tanımlardan faydalanarak çalışmayı yapınız.
SORU: 1. “Masal” kelimesinin sizde uyandırdığı çağrışımlar nelerdir?
CEVAP: Masal deyince aklıma çocukluğum geliyor. Büyüklerimin anlattığı, kendi okuduğum hikâyeler, içinde devler, periler, kahramanlar olan dünyalar geliyor. Biraz hayal, biraz da ders çıkarılacak şeyler hatırlatıyor bana.
SORU: 2. Masalı diğer edebî türlerden ayıran özelliklerin neler olduğunu düşünüyorsunuz?
CEVAP: Masallar gerçek olaylara bağlı değil, daha çok hayal ürünü. İçinde olağanüstü şeyler oluyor, mesela hayvanlar konuşabiliyor. Ayrıca genelde sonunda bir ders veriyor. Her zaman iyiler kazanıyor.
SORU: 3. Masalların insan ve toplum hayatındaki yeri hakkında düşünceleriniz nelerdir?
CEVAP: Bence masallar insanlara hayal kurmayı öğretiyor. Aynı zamanda iyiyle kötüyü ayırmayı da gösteriyor. Toplumun kültürünü, değerlerini sonraki nesillere aktarmada çok önemli bir yer tutuyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 59
Aşağıdaki masalların başlıklarından ve görsellerinden faydalanarak masallardan hangisini dinleyeceğinize/
izleyeceğinize sınıfça karar veriniz.
Dinlemeye/izlemeye başlamadan önce
SORU: ► Seçtiğiniz masal için dinleme/izleme stratejinizi ve amacınızı belirleyiniz.
► Dinleme/izleme amacınızı belirlerken hangi unsurları göz önünde bulundurduğunuzu yazınız.
CEVAP: Ben masalı izlerken dikkatimi nelerin çekeceğini görmek istedim. Yani kahramanlar nasıl davranıyor, masalda hangi mesaj veriliyor buna baktım. Amacım hem eğlenmek hem de masalın vermek istediği dersi anlamaktı.
Seçtiğiniz masalı dinleyiniz/izleyiniz. Dinlediğiniz/izlediğiniz masaldan faydalanarak aşağıdaki soruları cevaplayınız.
SORU: 1. Dinlediğiniz/izlediğiniz masalda dikkatinizi çeken unsurlar nelerdir? Yazınız.
CEVAP: En çok olağanüstü olaylar dikkatimi çekti. Mesela masallarda genelde Hızır, peri, dev gibi gerçek hayatta olmayan şeyler oluyor. Bir de iyilerin sonunda kazanması dikkatimi çekiyor.
SORU: 2. Dinlediğiniz/izlediğiniz masalı diğer edebî türlerden ayıran hangi özellikleri tespit ettiniz?
CEVAP: Masalların başında ve sonunda “bir varmış bir yokmuş” gibi tekerlemeler bulunuyor, bu onları farklı kılıyor. Ayrıca olaylar gerçekçi değil, daha çok hayal ürünü ve olağanüstü. Bir de kahramanlar hep iyiler ve kötüler diye ayrılıyor.
SORU: 3. Masalda işlenen temanın farklı kültürlere ait masallarda da ele alınabileceğini düşünüyor musunuz? Açıklayınız.
CEVAP: Evet, bence olabilir. Çünkü iyilik, dürüstlük ya da kötülüğün cezasını bulması gibi konular her kültürde bulunan evrensel konulardır. Sadece kahramanların isimleri ve olayların geçtiği yerler değişiyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 60
Anlam Oluşturabilme
Sıra Sizde
SORU: 1. Anlatmaya bağlı edebî metinlerin yazılış amaçları nelerdir?
CEVAP: Bu metinler insanlara bir olay ya da durumu hikâye ederek anlatmak için yazılır. Hem düşündürmek hem de duygulandırmak amaçlanır. Bazen de ders vermek ya da eğlendirmek için yazılır.
SORU: 2. Anlatmaya bağlı edebî metinlerde kullanılan dil ve anlatım özelliklerinin metne katkısı nedir?
CEVAP: Dil akıcı ve etkileyici kullanılınca okuyan daha çok olayın içine giriyor. Anlatım sayesinde karakterleri ve olayları daha iyi gözümüzde canlandırabiliyoruz. Yani metin daha sürükleyici ve etkili oluyor.
SORU: 3. Kurmaca ve gerçeklik, anlatmaya bağlı edebî metinleri oluşturan unsurlara nasıl yansıtılmıştır?
CEVAP: Gerçeklikten alınan şeyler var ama tamamen aynı değil, biraz hayal gücüyle değiştirilmiş. O yüzden hem gerçek hayattan izler görüyoruz hem de kurmaca bir dünya oluşuyor.
SORU: 4. Anlatmaya bağlı edebî metinlerde birden fazla bakış açısının kullanılmasının sebepleri neler olabilir?
CEVAP: Farklı bakış açıları kullanınca olayları sadece tek bir kişinin gözünden değil, birçok açıdan görebiliyoruz. Bu da metni daha zengin ve daha ilginç yapıyor.
SORU: Sorulara verdiğiniz cevaplardan faydalanarak aşağıdaki Kontrol Listesi’nde anlatmaya bağlı edebî metinlerle ilgili öğrenmelerinize (olay örgüsü, kişiler, zaman, mekân, dil ve anlatım vb.) yönelik ölçütlerinizi belirleyip değerlendirmenizi yapınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 61-62
Aşağıda Mercan Kız masalıyla ilgili bir görsel verilmiştir. Görselden faydalanarak 1. soruyu cevaplayınız.
SORU: 1. İncelediğiniz görsel; masalın konusu, kahramanları, olayları ve mekânı hakkında sizde ne gibi fikirler uyandırmaktadır? Yazınız.
CEVAP: Görselde Mercan Kız'la masalın kötü karakteri var gibi görünüyor. Mercan Kız kırsal bir yerde bulunuyor. Bu kötü kişiden biraz daha yukarıda, yüksek bir yerdeymiş gibi görünüyor. Mercan Kız bu kötü kişiden kurtulmak istiyor ama yapamıyor ve yardım bekliyor gibi bir durum var.
SORU: 2. Dinleyeceğiniz/izleyeceğiniz masalda “testi, selvi ağacı, padişah, güvercin, saray, kırk gün kırk gece” gibi ifadelerin bulunması metinle ilgili size neler düşündürmektedir? Yazınız.
CEVAP: Bu masalda Mercan Kız'a aşık olan bir padişahın veya onun oğlunun olabileceğini düşünüyorum. Masalın sonunda da kırk gün kırk gece ifadesinden Mercan Kız'a aşık olan Padişahın ya da onun oğlunun aşkına kavuştuğunu çıkartıyorum.
SORU: 3. a) Aşağıdaki görsellerden hangilerinin Mercan Kız masalının içeriğini yansıtabileceğini düşünüyorsunuz? İşaretleyiniz.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
SORU: b) İşaretlediğiniz görselleri seçme nedenlerinizi yazınız.
CEVAP: Birinci görseldeki kişilerin padişah ve adamları olabileceğini düşündüğüm için seçtim. Dördüncü görselde bir güvercin bulunuyor. Yukarıdaki soruda da güvercin sorulmuştu. Alttaki büyük görseldeki karakter 61. sayfadaki görseldeki kötü kişinin arkadan görünüşü olduğu için seçtim. 6. gösrdelde bir saray bahçesi ve bahçede de selvi ağaçları bulunuyor. Üstteki soruda da selvi ağacı sorulmuştu. Son görseli ise Mercan Kız'ın mendili olabileceği için seçtim.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 63
SORU: Aşağıdaki karekodda verilen çok modlu metni dinleyiniz/izleyiniz. Dinleme/izleme sırasında ölçütlerin
karşısındaki boşluklara kısa notlar alınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
 |
| Kaliteli görüntü için resme tıklayın. |
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 64
SORU: Aşağıda Mercan Kız masalında deyimlerin kullanıldığı bazı cümleler ve bu deyimlerin anlamları
verilmiştir. Cümlelerde geçen deyimlerin altını çizerek anlamlarıyla eşleştiriniz. Yaptığınız eşleştirmenin
doğru olup olmadığını tablonun altındaki karekoddan kontrol ediniz.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
 |
| Kaliteli görüntü için resme tıklayın. |
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 65-66
SORU: Ön bilgilerinizden ve aşağıdaki metinlerden faydalanarak soruları cevaplayınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 67
SORU: 1. Mercan Kız adlı masalla aşağıdaki gezi yazısını verilen ölçütlere göre karşılaştırınız.
CEVAP: Görselde verilmiştir.
CEVAP: Bence edebî metinler hayal gücüyle yazılıyor, insanı biraz düşündürüyor ve eğlendiriyor. Masallar gibi. Gerçek olmayabilir ama mesaj veriyor. Öğretici metinler ise daha çok bilgi vermek için yazılıyor, gezi yazısı gibi gerçek olaylara dayanıyor. Yani biri daha çok duygulara, diğeri ise akla hitap ediyor diyebilirim.
SORU: 2. Yaptığınız karşılaştırmadan faydalanarak edebî ve öğretici metinlerin genel özellikleriyle ilgili çıkarımlarınızı yazınız.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 68
SORU: Aşağıdaki yönergeleri takip ederek çalışmayı yapınız.
➡ Yukarıda verilen metin türlerinden birini seçiniz.
➡ Seçtiğiniz metin türüyle ilgili bir soru hazırlayınız.
➡ Hazırladığınız soruları arkadaşlarınıza sorunuz.
Cevap: Kitapta verilen bütün yazı türleriyle ilgili sorular ve cevaplar hazırladım. Birini seçerek ödeve katılabilirsiniz.
1. Şiir
Soru: Şiirde en çok hangi sanatlı anlatım kullanılır?
Cevap: Mecazlar, benzetmeler ve imgeler sıkça kullanılır.
2. Destan
Soru: Destanlarda hangi konular işlenir?
Cevap: Savaşlar, kahramanlıklar ve milletin önemli olayları anlatılır.
3. Fabl
Soru: Fabllarda neden hayvan kahramanlar kullanılır?
Cevap: İnsanlara ders vermek için hayvanlar konuşturulur.
4. Gezi Yazısı
Soru: Gezi yazılarında en çok neye dikkat edilir?
Cevap: Gezilen yerin özelliklerini doğru ve canlı aktarmaya dikkat edilir.
5. Masal
Soru: Masalların sonunda neden genelde “Gökten üç elma düştü” gibi sözler vardır?
Cevap: Masalı bitirmek ve iyi dilek sunmak için söylenir.
6. Deneme
Soru: Deneme yazılarında yazar hangi üslubu kullanır?
Cevap: Samimi, içten ve kişisel bir üslup kullanır.
7. Tiyatro
Soru: Tiyatro eserlerinin en önemli özelliği nedir?
Cevap: Seyirci karşısında oynanmak için yazılır.
8. Hikâye
Soru: Hikâyelerle roman arasındaki en büyük fark nedir?
Cevap: Hikâye daha kısa ve tek olaya odaklanır, roman daha uzundur.
9. Makale
Soru: Makale hangi amaçla yazılır?
Cevap: Bir konuyu bilimsel ve kanıtlı şekilde açıklamak için yazılır.
10. Mülakat
Soru: Mülakatlarda genelde hangi yöntem kullanılır?
Cevap: Soru-cevap yöntemiyle bilgi alınır.
11. Biyografi
Soru: Biyografide kimlerin hayatı anlatılır?
Cevap: Gerçek kişilerin hayatı anlatılır.
12. Roman
Soru: Roman hikâyeden hangi yönüyle ayrılır?
Cevap: Daha uzun olması ve olayların ayrıntılı anlatılmasıyla ayrılır.
13. Fıkra (sohbet türü)
Soru: Fıkra yazılarında yazarın amacı nedir?
Cevap: Günlük konularda düşüncelerini kısa ve anlaşılır bir dille aktarmaktır.
14. Eleştiri
Soru: Eleştiride yazarın temel amacı nedir?
Cevap: Bir eseri incelemek ve değerlendirmektir.
SORU: ➡ Sorular ve cevaplara yönelik çıkarımlarınızdan hareketle metin türlerini aşağıdaki tabloda sınıflandırınız.
CEVAP:
Edebi Metinler
- Şiir, Destan, Fabl, Masal, Tiyatro, Hikâye, Roman
Öğretici Metinler
- Gezi yazısı, Makale, Mülakat, Deneme, Biyografi, Fıkra, Eleştiri
SORU: ➡ Mercan Kız masalının konusunu ve yazılış amacını göz önünde bulundurarak bu masalı hangi gruba dâhil ettiğinizi gerekçeleriyle açıklayınız.
CEVAP: Mercan Kız masalı edebî metinler grubuna girer. Çünkü hayali olaylar ve olağanüstü varlıklar vardır, gerçeklik aranmaz. Masalın amacı bilgi vermek değil, eğlendirip ders çıkarmaktır. Bu yüzden öğretici değil, edebî metin sayılır.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 69
Masalların döşeme bölümünden alınan aşağıdaki metinlerden faydalanarak soruları cevaplayınız.
SORU: 1. Okuduğunuz tekerlemelerden hangisini daha çok beğendiğinizi gerekçelendirerek yazınız.
CEVAP: Ben ikinci tekerlemeyi daha çok beğendim. Çünkü çok canlı, hareketli ve eğlenceli bir şekilde anlatılıyor. Kelimeler kafiyeli olduğu için akılda kalıyor.
SORU: 2. Genellikle masalların başında söylenen kalıplaşmış ifadelerin ezgisel bir özellik göstermesinin masalı dinleyenler/okuyanlar üzerinde bıraktığı etkiler neler olabilir?
CEVAP: Kalıplaşmış ifadelerin ezgili olması masalı daha akıcı ve eğlenceli yapar. Dinleyenlerin ilgisini çeker, onları masala hazırlar. Masala merakla yoğunlaşmalarını kolaylaştırır.
SORU: 3. Mercan Kız masalının döşeme bölümüne uygun bir tekerleme yazınız.
CEVAP: “Bir varmış bir yokmuş, evvel zaman içinde,
Mercan Kız yaşarmış ülkenin birinde.Balıklarla yüzermiş, incilerle süslenirmiş,
Dinle şimdi masalı, sana neler söylenirmiş...”
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 70
SORU: Aşağıdaki zihin haritasında boş bırakılan kutucuklara uygun kelimeleri yazınız.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 71
Hazırladığınız zihin haritasından faydalanarak aşağıdaki çalışmayı yapınız.
➡ Zihin haritasında yer alan yapı unsurları arasındaki ilişkileri ifade eden cümleler belirleyiniz.
➡ Öğretmeninizin rehberliğinde üç gruba ayrılınız.
➡ Her grup için bir sözcü belirleyiniz.
➡ Grup olarak aşağıdaki görevleri yapınız.
SORU:
I. Grup: Metnin içeriğinin toplumsal yaşamla ilişkisini değerlendiriniz.
CEVAP:
- Masallar çocuklara ve gençlere doğru ile yanlışın farkını öğretir.
- Dayanışma, sabır ve cesaret gibi değerleri gösterir.
- İnsanların hayal gücünü geliştirir ve eğlendirir.
SORU:
II. Grup: Yapı unsurlarının toplumsal yaşamla ilişkisini değerlendiriniz.
CEVAP:
- Karakterler toplumsal roller ve görevleri yansıtır.
- Zaman ve mekân insanların yaşam biçimlerini ve çevreyi gösterir.
- Olayların sıralanışı ve çatışmalar toplumsal deneyim ve tecrübeleri aktarır.
SORU:
III. Grup: Dil ve anlatım özelliklerinin toplumsal yaşamla ilişkisini değerlendiriniz.
CEVAP:
- Masal dili, halkın konuşma tarzını ve kültürel değerlerini aktarır.
- Kalıplaşmış sözler toplumsal ritüelleri ve gelenekleri hatırlatır.
- Anlatımın akıcılığı ve tekerlemeler dinleyenlerin ilgisini çeker ve dikkatini toplar.
➡ Ulaştığınız sonuçları grup sözcüleri aracılığıyla paylaşınız.
➡ Masalın özelliklerinin toplumsal yaşama yansımasıyla ilgili genellemelere ulaşınız.
CEVAP: Masallar sadece eğlence amacıyla değil, aynı zamanda toplumsal değerleri öğretmek için de kullanılır. İnsanlara doğru ve yanlış davranışları gösterir, iyilik, sabır, cesaret ve dayanışma gibi değerleri aktarır. Ayrıca masallar, kültürel hafızayı korur ve halkın geleneklerini, inançlarını bir nesilden diğerine aktarmaya yardımcı olur. Bu yüzden masallar toplumun ahlaki ve kültürel değerlerinin yayılmasında önemli bir araçtır.
➡ Masaldaki tutarsızlıkların ve çatışmaların metne olan etkisini değerlendiriniz.
CEVAP: Masaldaki bazı olağanüstü olaylar ve gerçeklikten kopuk durumlar (örneğin, bir kuşun ya da Mercan Kız’ın olağanüstü güçleri) dinleyicinin hayal gücünü çok geliştirir. Çatışmalar ise hem merak uyandırır hem de kahramanın cesaretini, akıllılığını ve sabrını göstermesini sağlar. Bu durum masalı daha heyecanlı ve ilgi çekici kılar, dinleyenler olayların sonucunu merak eder ve masalın mesajını daha iyi kavrar.
ÇALIŞMA KÂĞIDI
SORU: 1. a) Mercan Kız’ın özelliklerini isim ve sıfatları kullanacağınız kısa bir betimleme yazısıyla ifade ediniz.
CEVAP: Mercan Kız, güzel ve cesur bir kızdır. Uzun, parlak saçları ve merhametli kalbi vardır. Zeki, sabırlı ve yardımsever bir kişiliğe sahiptir.
SORU: b) Mercan Kız, size göre hangi değeri/değerleri temsil etmektedir?
CEVAP: Mercan Kız, cesaret, sabır, iyilik ve sevgi değerlerini temsil eder.
SORU: c) Bu değerin/değerlerin sizin hayatınızdaki önemine örnekler veriniz.
CEVAP: Cesaret ve sabır sayesinde zorluklarla başa çıkabiliriz. İyilik ve sevgi, arkadaşlık ve aile ilişkilerini güçlendirir. Örneğin, zor bir sınavda sabırlı olup çalışmak veya arkadaşlarımıza yardım etmek bu değerleri gösterir.
SORU: 2.a) Şehzadenin özelliklerini isim ve sıfatları kullanacağınız kısa bir betimleme yazısıyla ifade ediniz.
CEVAP: Şehzade, genç ve cesur bir delikanlıdır. Güçlü ve kararlı bir kişiliğe sahiptir. Adaletli, sevgi dolu ve yardımseverdir. Zeki ve akıllıdır, karşılaştığı engelleri çözmek için plan yapar. Sadık ve güvenilir bir arkadaş olarak da bilinir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 72
SORU: b) Şehzade, size göre hangi değeri/değerleri temsil etmektedir?
CEVAP: Şehzade cesaret, adalet, sadakat ve yardımseverlik değerlerini temsil eder.
SORU: c) Bu değerin/değerlerin sizin hayatınızdaki önemine örnekler veriniz.
CEVAP: Cesaret ve kararlılık, zorluklarla başa çıkmamızı sağlar. Adaletli olmak, doğru kararlar vermemize yardımcı olur. Yardımseverlik ise arkadaşlık ve aile ilişkilerini güçlendirir. Örneğin, bir arkadaşımıza zor anında destek olmak veya grup çalışmalarında adil davranmak bu değerleri gösterir.
SORU: 3. Mercan Kız’ın ve şehzadenin temsil ettiği değerlerin toplumsal yaşamdaki önemine dair görüşlerinizi örneklerle açıklayınız.
CEVAP: Mercan Kız ve Şehzade gibi cesur, sabırlı, yardımsever ve adaletli kişiler toplumda güveni ve dayanışmayı artırır. İnsanlar birbirine yardımcı olur, zor durumlarda destek verir. Bu değerler sayesinde toplum daha huzurlu ve uyumlu olur. Örneğin, toplumsal projelerde birlikte çalışmak veya komşulara yardım etmek bu değerlerin toplumda yaşamasına örnektir.
SORU: Öz Değerlendirme Formu
CEVAP: Görselde verilmiştir.
 |
| Net görüntü için resme tıklayın. |
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 73
Sıra Sizde
SORU: Mercan Kız masalıyla ilgili aşağıda verilen çalışmalardan birini seçerek çalışmada sizden istenenleri
yapınız. Çalışmanızı arkadaşlarınızla paylaşınız.
CEVAP:
SEÇ:
“Ben Mercan Kız’ın yerine akıllı bir köylü kızını seçtim. Çünkü o büyüyle değil, zekâsıyla dev anasını kandırırdı. Masalda mucizevi olaylar azalır, daha çok aklını kullanarak engelleri aşan bir kahraman görürdük. Bu da masalı hem daha farklı hem de daha gerçekçi yapardı.”
BİRLEŞTİR:
“Bence Mercan Kız ile Keloğlan aynı masalda olsa çok eğlenceli olurdu. Dev anasıyla uğraşırken Keloğlan’ın sakarlıkları işleri daha da zorlaştırırdı. Ama ikisi birlikte hareket etmeyi öğrenirlerdi. Zorlukları dayanışma sayesinde aşarlar, sonunda da hem güler hem de kazanırlardı.”
UYARLA:
“Mercan Kız günümüzde bir iş kadını olsaydı, büyük ihtimalle insanlar onu küçümser ya da başarısına inanmazdı. Ama sabırlı, çalışkan ve akıllı olduğu için işlerini doğru yönetirdi. Zamanla hem şirketini büyütür hem de çevresine güven veren, güçlü bir kadın olurdu. Yani modern hayatta da başarılı olmayı başarırdı.”
DEĞİŞTİR:
“Mercan Kız güvercine dönüştükten sonra sabretmeseydi, padişaha kavuşamazdı. Şehzade de sevdiğini bulamadığı için çok üzülürdü. Masal mutsuz sonla biterdi, çünkü sabır bu masalda en önemli değerlerden biriydi. O yüzden sonucu değiştirmek masalın verdiği mesajı da değiştirirdi.”
FARKLI KULLAN:
“Şehzadenin sorumluluk sahibi olmasını iş hayatına uyarladığımızda çok faydası olur. Mesela işlerini zamanında yapar, ekip arkadaşlarına destek olur ve görevlerini aksatmazdı. Böyle biri sayesinde hem iş ortamında düzen sağlanır hem de insanlar güven duyar. Sorumluluk bilinci bir iş yerinde başarıyı getirir.”
ÇIKAR:
“Masaldan dev anasını çıkarırsak, Mercan Kız ile şehzade kolayca kavuşurdu. Çünkü onları ayıran en büyük engel dev anasıydı. O olmazsa masal heyecanını kaybederdi. Yani masalın asıl çatışmasını ortadan kaldırmış oluruz ve bu da anlatıyı daha sıradan hale getirirdi.”
TERSİNE ÇEVİR:
“Mercan Kız tılsımlı iğneyi yanına almasaydı, dev anasının tuzağından kurtulamazdı. Masalın ilerleyişi tamamen değişirdi, çünkü iğne onun tek güvencesiydi. Belki de şehzade tek başına mücadele etmek zorunda kalırdı. Böyle olunca masalda kahramanların rolleri de değişmiş olurdu.”
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 74
SORU: Aşağıda Mercan Kız masalından bir parça verilmiştir. Bu parçayı okuyunuz ve yönergeleri takip
ederek çalışmayı yapınız.
CEVAP: Etkinlik görselde cevaplanmıştır.
 |
| Net görüntü için görsele tıklayın. |
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 75
EDEBİYAT ATÖLYESİ (ANLATMA)
YAZMA
Yazmayı Yönetebilme, İçerik Oluşturabilme, Kural
Uygulayabilme, Yansıtabilme
SORU: 1. Aşağıda bir masal metni bölümlere ayrılarak karışık biçimde verilmiştir. Bu parçaları anlamlı bir bütün oluşturacak şekilde harflendirerek sıralayınız.
CEVAP: Sorunun cevabı görselde verilmiştir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 76
SORU: 2. Masalın her parçası için bir görsel kullanmanız istenseydi aşağıdaki görselleri hangi parçalar için kullanırdınız? Görsellerin altlarındaki boşluklara parçaların başındaki harfleri yazınız (Bir parça için birden fazla görsel seçebilirsiniz.).
CEVAP: Görselde verilmiştir.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 77-78
Performans Görevi
Adı: Film Şeridi
Amacı: Mercan Kız masalını film şeridi hâline getirebilme
Süresi: 8 ders saati
CEVAP: Bu ödevde size yardımcı olmak için on iki ayrı film şeridi ve görseli planladık. Bu şerit içine yazabileceğiniz yazıları ve çizebileceğiniz görsel tavsiyelerini fikir vermesi için paylaşıyoruz. Uzun ve zahmetli bir ödevde işinizi kolaylaştırmak için bunları paylaştık. Kolay gelsin.
1. Kare (Döşeme / Tekerleme Başlangıcı)
📝 Cümle: “Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde… Masal başlıyor.”
🎨 Görsel: Açık mavi gökyüzü, masal kitabı açılıyor, etrafında yıldızlar.
2. Kare (Karakter Tanıtımı - Mercan Kız)
📝 Cümle: “Mercan Kız güzel, cesur ve akıllı bir kızdı.”
🎨 Görsel: Uzun saçlı, renkli elbiseli bir kız, elinde küçük bir heybe.
3. Kare (Karakter Tanıtımı - Şehzade)
📝 Cümle: “Şehzade yardımsever ve cesur bir gençti.”
🎨 Görsel: Kaftanlı, başında sorguçlu bir şehzade, yanında kılıç.
4. Kare (Sorun Başlıyor)
📝 Cümle: “Dev anası, Mercan Kız’ın peşine düştü.”
🎨 Görsel: Karanlık bulutların içinden çıkan kocaman dev kadın.
5. Kare (İlk Kaçış / Çatışma)
📝 Cümle: “Mercan Kız heybesinden bir testi su çıkardı, koca bir ırmak oluştu.”
🎨 Görsel: Küçük bir testiden çıkan suyun ırmağa dönüşmesi.
6. Kare (Dev Anasının Tepkisi)
📝 Cümle: “Dev anası yetişemedi, beddua etti.”
🎨 Görsel: Öfkeli yüzlü dev anası, ellerini gökyüzüne kaldırıyor.
7. Kare (Ara / Zor Karar)
📝 Cümle: “Mercan Kız: ‘Bugün ayrılalım, ben kavak ağacında bekleyeceğim.’”
🎨 Görsel: Mercan Kız ve şehzade yol ayrımında konuşuyor.
8. Kare (Şehzadenin İkna Çabası)
📝 Cümle: “Şehzade ne kadar dil döktüyse Mercan Kız’ı ikna edemedi.”
🎨 Görsel: Şehzade ellerini açarak konuşuyor, Mercan Kız üzgün.
9. Kare (Kavak Ağacına Çıkış)
📝 Cümle: “Mercan Kız kavak ağacının tepesine çıktı.”
🎨 Görsel: Uzun bir kavak ağacı, tepesinde Mercan Kız.
10. Kare (Bekleyiş / Sabır)
📝 Cümle: “Mercan Kız altı ay sabırla bekledi.”
🎨 Görsel: Mercan Kız kavakta oturuyor, mevsimler değişiyor (ilkbahar-yaz).
11. Kare (Öğreti / Değerler)
📝 Cümle: “Masal bize sabır, cesaret ve sevgiyi öğretti.”
🎨 Görsel: Mercan Kız ve şehzadenin el ele tutuşmuş silüetleri.
12. Kare (Son / Mutlu Bitiş)
📝 Cümle: “Mercan Kız ve şehzade sonunda kavuştu.”
🎨 Görsel: Güneşli bir gökyüzü altında Mercan Kız ve şehzade sarılıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 79
TEMA SONU DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki adımları takip ederek etkinliği gerçekleştiriniz.
➡ Sınıfta hepinizin rahatça oturabileceği bir daire düzeni oluşturunuz. Herkesin birbirini görebileceği şekilde oturduğundan emin olunuz.
SORU:
➡ Müziğin söz üzerindeki etkisini, sözlü geleneğin oluşumunu, özelliklerini, kültür içerisindeki yerini ve Türk kültürünün zenginliğini göz önünde bulundurarak “Bu temada öğrendiğiniz en
önemli bilgi neydi?” sorusuna cevap veriniz ve etkinliği başlatmak için gönüllü olunuz.
CEVAP: Bu temada öğrendiğim en önemli şey, müzik ile sözün birleşince çok daha güçlü bir etki oluşturduğudur. İnsanlar duygularını sadece sözle değil, müzikle de ifade etmiş. Bu da sözlü geleneğin oluşmasını ve kültürümüzün nesilden nesile aktarılmasını sağlamış.
➡ Arkadaşlarınızın verdiği cevapları dikkatlice dinleyiniz. Cevap verirken farklı bakış açılarını değerlendiriniz.
➡ Cevabınızı verdikten sonra öğrendiğiniz konularla ilgili bir soru oluşturarak sınıfta seçtiğiniz bir arkadaşınıza sorunuzu yöneltiniz.
ÖRNEK SORULAR VE CEVAPLARI:
Soru 1: Sözlü geleneğin kültürdeki önemi nedir?
Cevap: Sözlü gelenek, bir milletin hafızası gibidir. İnsanların geçmişini, değerlerini ve inançlarını yaşatır. Ayrıca toplumda birlik duygusunu güçlendirir.
Soru 2: Müzik sözleri neden bu kadar etkili olur?
Cevap: Çünkü müzik, duygulara doğrudan hitap eder. İnsanlar bir şarkı veya türküyle daha hızlı etkilenir. Ayrıca ezgiler sayesinde sözler daha kolay akılda kalır.
Soru 3: Türk kültüründe sözlü geleneğe örnek verebilir misin?
Cevap: Türküler, destanlar, maniler ve ağıtlar en bilinen örneklerdir. Bu ürünler hem eğlence hem de öğüt amacı taşır. Aynı zamanda halkın yaşam biçimini ve duygularını yansıtır.
Soru 4: Sözlü geleneğin yazılı kültüre göre farkı nedir?
Cevap: Sözlü gelenekte insanlar ezberleyerek aktarım yapar. Bu yüzden değişime ve farklı yorumlara daha açıktır. Yazılı kültürde ise bilgi daha kalıcıdır ve değişmez.
Soru 5: Türk kültürünün zenginliği sözlü gelenekte nasıl ortaya çıkar?
Cevap: Çünkü her yörede farklı türküler, masallar ve maniler vardır. Bu çeşitlilik kültürümüzü daha renkli ve güçlü yapar. Ayrıca insanlar kendi yaşamını ve çevresini sözlü geleneğe yansıtır.
➡ Her soruya 1-2 dakika içinde cevap vermeye, soruyu sorarken ve soruya cevap verirken zamanı dikkatli kullanmaya özen gösteriniz.
➡ Her öğrenci bir soru sorana ve bir soruya cevap verene kadar bu zinciri devam ettiriniz.
➡ Diğer arkadaşlarınızın verdikleri cevapları dikkatle dinleyiniz.
➡ Sorularınız ve cevaplarınız doğrultusunda oluşan tartışma ortamında siz de kendi düşüncelerinizi paylaşarak tartışmaya katılınız.
SORU: ➡ Etkinlik sonunda bu tartışmada öğrendiğiniz en önemli bilgiyi ve bu bilginin sizin için neden önemli olduğunu açıklayan kısa bir yansıtma yazısı yazınız. Tartışma sırasında fark ettiğiniz yeni fikirleri ve bu etkinliğin öğrenme sürecinize katkısını yazınıza yansıtınız.
Yansıtma Yazısı:
CEVAP:
Bu etkinlikte en önemli şeyin müzik ve sözün birleşince ne kadar güçlü bir etki yarattığını fark ettim. İnsanlar duygularını sadece kelimelerle değil, ezgilerle de aktarmış. Bu yüzden sözlü gelenek oluşmuş ve toplumun hafızası haline gelmiş. Arkadaşlarımın verdiği cevaplar bana farklı yönler gösterdi. Mesela biri sözlü geleneğin birlik sağladığını söyledi, bu çok doğruydu. Bir diğeri türkülerden örnek verdi, bu da bana kültürümüzün çeşitliliğini hatırlattı. Ben de destanların toplumun kahramanlık hikâyelerini yaşattığını düşündüm. Bu tartışma sayesinde sözlü kültürün sadece geçmişte değil, bugün de önemli olduğunu gördüm. Çünkü hala türküler dinliyoruz, masallar anlatıyoruz. Bu, kültürün canlı kaldığını gösteriyor. Ayrıca yazılı kültürle farkını daha iyi anladım. Yazılı kültür kalıcı olsa da sözlü kültürün sıcaklığı ve samimiyeti farklı. Bana göre bu sıcaklık, insanları birbirine yaklaştırıyor. Bu etkinlik sayesinde kültürümüze daha çok değer vermem gerektiğini anladım. Sonuç olarak müzik ve sözün gücünü fark etmek benim için çok önemli bir kazanım oldu.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 80
Bu bölümde öğrenme çıktılarının ölçülmesine yönelik 12 soru bulunmaktadır.
1-5. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
SORU: 1. Geçmişten günümüze geleneklerin değişim ve dönüşüm sürecinin milletlerin tarih sahnesinde kalıcılığına etkisi ne olmuştur?
Gelenekler, toplumların varlığını sürdürmesini sağlamıştır. Değişim ve dönüşüme uyum sağlayan gelenekler milletleri yaşatmıştır. Uyum sağlayamayan gelenekler ise unutulmuş ve yok olmuştur.
SORU: 2. Bilim ve teknolojinin etkisiyle değişen geleneklerin gelecekte hangi biçimlerde görülebileceğine yönelik tahminlerinizi yazınız.
CEVAP: Gelenekler teknolojiyle birleşerek farklı biçimlerde yaşatılabilir. Örneğin, halk hikâyeleri sosyal medyada ya da dijital platformlarda anlatılabilir. Bayramlar ve kutlamalar da teknolojik imkânlarla daha modern şekilde yapılabilir.
SORU: 3. Metinde “geleneklerin bozulması veya değiştirilmesi” üzerine yapılan çalışmaların asıl amacı ne olabilir?
CEVAP: Asıl amaç, toplumların kültürüne etki etmek ve yönlendirmektir. Geleneklerin içeriğini değiştirerek yeni düşünceler yaymak istenir. Bu şekilde kültürleri etkilemek hedeflenir.
SORU: 4. Sözlü ve yazılı geleneklerin değişim ve dönüşüme karşı dirençlerini karşılaştırarak hangi geleneğin değişim ve dönüşüme daha açık olduğunu nedenleriyle yazınız.
CEVAP: Sözlü gelenekler değişime daha açıktır çünkü aktarımlar kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Her anlatıcı kendi yorumunu katar, bu yüzden sözlü kültür daha kolay değişir. Yazılı gelenek ise kayıtlı olduğu için daha kalıcıdır ve değişime kapalıdır.
SORU: 5. Sözlü gelenek unsurlarının korunmasında gençlere düşen sorumluluklar nelerdir?
CEVAP: Gençler, sözlü gelenekleri öğrenmeli ve başkalarına aktarmalıdır. Masalları, türkülerimizi, destanlarımızı yaşatmak için çaba göstermelidirler. Böylece geçmişle bağ kurup kültürü geleceğe taşımış olurlar.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 81-82
Ali bir geziye çıkmak istemektedir. Çıkacağı geziyle ilgili araştırma yaparken bir öğrenci topluluğunun
düzenlediği aşağıdaki gezi planı ile karşılaşır.
SORU: 6. Türkistan’dan Balkanlara uzanan bu gezi planında sözlü edebiyat ürünlerinin hangi temel özelliklerine odaklanılacağı nasıl ifade edilmiştir?
CEVAP: Gezi planında, sözlü edebiyat ürünlerinin doğuşu, değişimi ve farklı coğrafyalardaki yansımaları anlatılmış. Türkistan’da doğuşu, Anadolu’da değişimi, Balkanlar’da ise izleri araştırılacak denmiş. Yani her durakta sözlü edebiyatın farklı özelliğine bakılıyor.
SORU: 7. Bu gezi planı hangi amaçla yapılmış olabilir? Seçeneği/seçenekleri işaretleme gerekçenizi yazınız (Birden fazla seçeneği işaretleyebilirsiniz.).
CEVAP:
B) Sözlü edebiyat ürünlerinin doğuş ve değişim süreçlerini incelemek.
C) Farklı bölgelerdeki sözlü edebiyat ürünlerinin ortak yönlerini belirlemek.
D) Türk boylarının tarih boyunca farklı coğrafyalarda bıraktığı izleri araştırmak.
Gerekçem: Çünkü plan hem doğuşu hem değişimi hem de farklı yerlerdeki izleri araştırmayı hedefliyor.
SORU: 8. Ali’nin ziyaret edeceği yerlerde Türk kültürüne ait sözlü edebiyat ürünleri hangi kriterlere göre sınıflandırılabilir? Cevabınızı coğrafi ve sosyo-kültürel özellikleri dikkate alarak gerekçelendiriniz.
CEVAP: Ürünler coğrafi bölgelere göre sınıflandırılabilir, mesela Türkistan’daki destanlar ya da Balkanlardaki türküler. Kültürel özelliklere göre de sınıflandırılabilir, yani halkın yaşamı, inancı ve geleneklerine göre. Böylece hangi ürünün nerede ve nasıl ortaya çıktığı anlaşılır.
SORU: 9. Türk kültürüne ait sözlü edebiyat ürünlerinin hangi bölgede daha uzun süre korunacağını öngörüyorsunuz? Gerekçesiyle yazınız.
CEVAP: Bence Anadolu’da daha uzun süre korunur. Çünkü Anadolu’da Türkler çok uzun zamandır yaşıyor ve kültür burada köklü. Ayrıca halk ozanları ve gelenekler hâlâ yaşatılıyor.
10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Cevapları MEB Yayınları Sayfa 83
SORU: 10. Bir türküde bazen iki farklı tema işlenebilmektedir. Aynı anda hem sevgi hem de aşk acısı işlenebildiği
için genel olarak ağır basan tema, tüm türkünün teması olarak kabul edilmiştir.
CEVAP: D) Gurbet türkülerinin bulunmaması yörenin göç almadığının göstergesidir.
11-12. soruları aşağıdaki metinlere göre cevaplayınız.
SORU: 11. Masalların kişiliğimiz üzerinde nasıl bir etkisi vardır?
CEVAP: Masallar bize dili öğretir, ana dilimizi daha iyi kullanmamızı sağlar. Ayrıca kişiliğimizi geliştirir, hayata bakış açımızı etkiler. Masalları dinleyen çocuk kendini kahramanla özdeşleştirip olaylara karşı nasıl davranacağını öğrenir.
SORU: 12. Masallar aracılığıyla çocukların kazanabileceği olumlu özellikler neler olabilir? Metinden örnekler vererek ifade ediniz.
CEVAP: Çocuklar masallar sayesinde sorunlarla başa çıkmayı öğrenir. Duygusal olarak gelişir, umutlu ve kararlı olmayı öğrenirler. Ayrıca dili doğru kullanma, hayal gücünü geliştirme ve kendine güven kazanma gibi özellikler edinirler.
1. TEMANIN SONU
SEVGİLİ ÖĞRENCİLER KİTAP ÇÖZÜMÜ 2. TEMADAN DEVAM EDİYOR.
ÇÖZÜMLERE AŞAĞIDAKİ BAĞLANTIDAN ULAŞABİLİRSİNİZ.
2. TEMA CEVAPLARI
SEVGİLİ ÖĞRENCİLER KİTAP ÇÖZÜMÜ 2. TEMADAN DEVAM EDİYOR.
ÇÖZÜMLERE AŞAĞIDAKİ BAĞLANTIDAN ULAŞABİLİRSİNİZ.
2. TEMA CEVAPLARI
){kind=link}
Valla adamsınız👑
YanıtlaSilEyvallah kral!
SilÇok güzel bir kaynak
SilSağol Kıral
YanıtlaSilİşine yaradıysa ne güzel!..
SilÇok güzel bir kaynak
YanıtlaSilTeşekkür ederim. Hepsi sizin için...
SilAdamsiniz
YanıtlaSilSen de dostum...
Silİyi ki varsın abiiim👑❤️🎀
YanıtlaSilTeşekkürler...
Sil