Cümle Yorumlama

Cümle Anlamı konusunun önemli bir bölümünü Cümle Yorumlama oluşturmaktadır. Her sene 4-5 soru sorulan cümle anlamından bir bazen ikisi cümle yorumlama sorularından gelmektedir. Aşağıdaki ders notunda cümle yorumlama beş alt başlıkta işlenmiştir. Cümlenin konusu, cümlenin ana düşüncesi, eş veya yakın anlamlı cümleler, karşıt anlamlı cümleler ve cümleden kesin olarak çıkarılabilecek yargı alt başlıkları yer almaktadır. Başka kaynaklarda bazı eklemeler veya çıkartmalar yapılmış olsa da ana konu bu şekilde verilmiştir. 

Cümle yorumlama konusu birçok örnekle ayrıntılı açıklanmıştır. Yine test soruları ve çıkmış sorularla pekiştirilme için desteklenmiştir. Her türlü kullanım için hazır durumdadır. Kolay gelsin.

Cümle Yorumlama

1. Cümlenin Konusu
2. Cümlenin Ana Düşüncesi
3. Eş veya Yakın Anlamlı Cümleler
4. Karşıt Anlamlı Cümleler
5. Cümleden Çıkarılabilecek Kesin Yargı

1.     Cümlenin Konusu

Cümlenin üzerinde söylendiği kavram, cümlenin konusunu oluşturur. Konu çoğu zaman iki üç sözcükle ifade edilir. “Cümlede neden bahsediliyor?” sorusu bize cümlenin konusunu verir.

ÖRN:

·  Bir şairin önemi, hakkında yazılan yazıların, yapılan incelemelerin sayısıyla ve de şiirlerinin herkesçe bilinmesiyle ölçülür. (Konu: Şairin öneminin ölçüsü)

·  Bugün bize hayatımızı devam ettirebilmemiz için büyük olanaklar sağlayan çevreyi korumazsak, yarın ki nesillere bizden öncekilerin bize sunduğu gibi güzel bir dünya bırakamayız. (Çevrenin Önemi)

·  İnsan günlük hayatında ne yaşarsa yaşasın, temel ihtiyaçlarını yerine getirmeyi unutmadığı gibi, kitap okumayı da unutmamalıdır. ( Okumanın İhtiyaç Görülmesi)

·  Teknoloji yaşamımızın her alanında bizimle beraber fakat onu çocuklarımızın her anını değerlendirme biçimi olarak kullanmamalıyız. (Teknoloji Kullanımının Gerekliliği)

·  Tiyatro eleştirmeni, izlediği oyunun en çarpıcı, en belirleyici yönlerini yakalayıp belgeler. (Eleştirmenin Görevi)

·  İnsan bazı şeyleri söylediği için değil, onları belli bir biçimde söylediği için “yazardır.” (Yazar Olmanın Gereği)

2.     Cümlenin Ana Düşüncesi

Cümlede asıl anlatılmak istenen düşünce, verilmesi amaçlanan temel mesaj, cümlenin yazılış sebebi ana düşüncedir. “Bu cümlede anlatılmak istenen nedir?” sorusu bize ana düşünceyi verir.

ÖRN:

·         Bilinçli bir kişi, çevresine karşı daha saygılıdır ve canlılarla uyum içinde bir hayat sürdürebilir. (Canlılarla uyum içinde yaşamak için bilinçli olmayız.)

·         Yeni kuşaklar sadece bedensel yorgunluk yaratacak çalışmalardan değil, zihinsel çalışmalardan da kaçıyorlar. (Yeni kuşakların çalışmanın her türlüsünden kaşması)

·         Ünlü filozofa, canı sıkılan birinin yolculuğa çıktığı fakat sıkıntısından bir türlü kurtulamadığı söylenince filozof “Kararsızlığından kurtulamıyordur da ondan!” demiştir. (Kararsızlık can sıkıntısını artırır.)

·  “Hayatlarının bir döneminde şiir yazanlar, şiir kitapları ve dergileri satın alsaydı; yeryüzünde en fazla şiir kitabı satılan ülke olurdu Türkiye.” (Türkiye'de şiir yazılıyor ama okunmuyor.)

·  Herkes düşünür, büyük insanların farkı ayakları yere basan düşüncelerini ete kemiğe bürümek olmuştur. (Büyük insanın farkı fikirlerini uygulamasıdır.)

·  Eleştirmen, bir sanat eserini yargılarken onun güzel ya da çirkin yanlarını söylerken ister istemez özünü karıştırır işine. (Eleştirmen eleştirisine kendinden bir şeyler de katar.)

·   2019-TYT: Çocuk, aklının doğal işleyişi sonucu her an ortaya çıkan tuhaf sorulardan birine yanıt bulma amacıyla gerçekleştirdiği her samimi girişim sayesinde, o amacın sonucuyla kıyaslanamayacak oranda kalıcı kazanımlar edinir.

Bu cümlede çocuklarla ilgili olarak asıl anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tuhaf sorular sorma davranışlarının çocuklarda istemsiz biçimde gerçekleştiği

B) Merak ettikleri konunun iç yüzünü öğrendikleri sürece bilgi birikimlerinin arttığı

C) Kendi hâllerine bırakıldıklarında tuhaf sorular sorma alışkanlıklarının sona erdiği

D) Cevabını samimi biçimde merak ettikleri soruların yetişkinlerce cevaplandırılması gerektiği

E) Sorularına cevap arayışlarının gelişimleri üzerinde cevaplardan daha etkili olduğu

Cevap: E 

3.         Eş veya Yakın Anlamlı Cümleler  (Anlamca Aynı Doğrultuda Olan Cümleler)

Aynı düşünceyi farklı sözcüklerden oluşarak ifade eden cümlelerdir. Soru kökünde verilen cümleyi iyice anlayıp, kendi sözcüklerimizle cümleyi yeniden kurduktan sonra şıklarda verilen cümlelere geçmeliyiz.

ÖRN:

·  Yalnızca güneşli günlerde yürüyen kişi, varacağı yere ulaşamaz. (İsteneni elde etmek, her koşulda çalışmayı zorunlu kılar.)

·  Kalp kırmak sanıldığı gibi zor bir iş değil, zor hatta imkansız olan kırdığın kalbi onarabilmektir. (Kırılan bir nesneyi en güçlü nesneyle de yapıştırsan eskisi gibi asla olmayacaktır.)

·  Şair hazır düşüncenin beton kalıplarını parçaladığı zaman gerçek şiiri yakalayabilir. (Hakiki şiir özgünlük ırmağının gür bir kolu olmak ve yıkılmaz sanılan basmakalıp söyleyişlerin dağlarını aşmak zorundadır.)

    2011-YGS (YGS-2011) (I) Kimi şairler vardır, daha ilk şiirleriyle yeni bir içerik, yeni bir biçim yaratırlar. (II) Bu şairler, sürekli bir arayış içinde olduklarından zaman zaman şaşırtsalar da düş kırıklığına uğratmazlar okurlarını. (III) Moda yönelişlere itibar etmezler, dışarıdaki “gürültü” dikkatini dağıtmaz bu tip şairlerin. (IV) Kendilerini yenileme süreci içinde olan bu şairler okurlarının beklentilerini boşa çıkarmazlar. (V) Şiirin iç sese dayandığının, yapısal bir bütünlük ve sağlamlık gerektirdiğinin bilincindedirler.

      Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangileri anlamca birbirine en yakındır?

      A) III. ve V. B) IV. ve V C) II. ve IV D) I. ve III. E) I. ve II.

    CEVAP: C

SORU: (I) Norman Mailer, döneminin oyun yazarlarından oldukça farklı bir karaktere sahip. (II) O, hayatın tam bir yansıtıcısı olmakla yetinmeyip aynaya yansıyanları kendince şekillendiriyor. (III) Bu görünür gerçeklere ayrıca bir anlam yüklemek, insanların anlayışını kendi düşüncesine göre biçimlendirmek amacını taşıyor. (IV) Zaten son yazdığı kitaptaki oyunlardan da onun sanat anlayışını çıkarabilirsiniz. (V) Ayrıca bu oyunlar güçlü ve özgün bir duyuş ve anlatış zenginliği de taşıyor.

  Bu parçadaki numaralanmış cümlelerden hangileri anlamca birbirine en yakındır?

A) III. ve V. B) IV. ve V C) II. ve IV D) I. ve III. E) II. ve III

CEVAP: E

 

4.        Karşıt Anlamlı Cümleler (Anlamca Çelişen Cümleler)

Verdikleri mesaj yönünden birbiriyle zıt yönde olan cümlelerdir.

·  Sanat gücünü düş gücüyle yeni şeyler üretmekten değil, yaşananları olduğu gibi aktarmaktan alır. (Sanatçının işi, yaşamda gördüklerini kopya etmek değil, onları kendince yeniden şekillendirmektir.)

·  Bir sanatçının başarılı olabilmesi için geçmişi ile olan bağını koparmaması gerekir. ( Sanatçının yarınlara kalmasında geçmiş değil gelecek önemlidir.)

·  Bir yapıt değerlendirilirken, onun anlatımındaki başarı ölçü alınmalıdır. (Sanat yapıtı, üslubunun geçerliliğine değil, içeriğinin doluluğuna göre rağbet görür.)

SORU: Aşağıdaki cümlelerin hangisi anlamca ötekilerle çelişmektedir?

A) Kültür insanın yetişme tarzı ve yakın çevresiyle doğrudan ilgilidir.

B) Yapılan birçok araştırma çocukların içinde yetiştiği çevreye göre biçimlendiğini gösteriyor.

C) İnsanın yetişmesinde etkili olan çevrenin önüne, çoğu yerde doğuştan getirilen özellikler geçer.

D) Çocuklar içine koyuldukları kalıbın şeklini alan küçük tatlı keklere benzerler.

E) Gelenek ve kültürün aktarılmasında en önemli faktör insanın yetiştiği çevresel özelliklerdir.

CEVAP: C

5.     Cümleden Çıkarılabilecek Kesin Yargı

Bu tip sorularda başta bir cümle verilir ve bu cümleden kesin olarak çıkarılabilecek yargının bulunması istenir. Bunları ihtimal üzerine düşünmeden net olan yargıları doğru olarak görmememiz gerekir. Bu tarz cümlelerde ana düşüncenin ve konunun yanında yan cümlelerin ifade ettiği diğer bazı yargılar da bulunabilir. Böylece bir cümlenin içinden ön planda olmayan farklı yargılara da ulaşılabilir. Parçada bahsedilenler hakkında kendi yorumumuzu katmadan düşünmeliyiz.

ÖRN:

·     “Geçen hafta arkadaşımla tiyatroya gittim.” yargısından “Tiyatroda bizim dışımızda başkaları da vardı.” yargısı çıkmaz.  “Yurt dışına gönderdiğimiz ürünler içinde tarım ürünleri ağırlıktadır.” ifadesinden “Türk tarım ürünlerinin yurt dışında çok sevildiği” yargısı veya “Türkiye sanayi ülkesi değildir.” yargısı çıkarılamaz fakat “yurt dışına tarım ürünleri dışında ürünler de gönderdiğimiz” yargısı çıkarılabilir.

·     "Cumhuriyet Dönemi yazarlarından İhsan Oktay Anar, Puslu Kıtalar Atlası adlı romanıyla Türk edebiyatında felsefi romanın öncülüğünü yapmıştır." cümlesinden "Cumhuriyet Dönemi'nden önce felsefi roman yazılmamıştır." sonucu çıkarılabilir. "İhsan Oktay Anar, Türk edebiyatının en fantastik romancısıdır." yargısı kesin olarak çıkarılabilir.  "Puslu Kıtalar Atlası, felsefi yönü olan bir romandır." değerlendirmesine ulaşılabilir.

·     ETKİNLİK: "Levent lokantasını devrederek büyük şehrin olanaklarından yararlanmak için Ankara'ya yerleşmek istiyordu." cümlesinden aşağıda verilen cümlelerden hangileri çıkarılabilir?

( ) Levent'in asıl mesleği lokantacılık değildi.
( ) Levent, lokantasından geçimine yetecek kadar para kazanıyordu.
( ) Levent lokantacılık mesleğini sevmiyordu.
( ) Levent lokantayı devretmeden gitmeyi istemiyor.
( ) Levent, Ankara'da daha elverişli koşullar bulmayı bekliyordu.

 CEVAP: 4 ve 5. cümleler

·   SORU: Edebiyat tarihini başlatan “İlyada” destanı üzerine, iki bin yılı aşkın süredir filozoflar ve yazarlar, çok şey yazdı; her okuyan nesil, her çağda kendine başka bir Homeros buldu destanın içinde.

Bu cümleden yola çıkılarak aşağıdakilerden hangisi kesin olarak söylenebilir?

A) İlyada’dan önce bir edebî faaliyet söz konusu değildir.
B) İlyada’ya en çok ilgiyi filozoflar ve yazarlar göstermiştir.
C) İlyada farklı dönemlerde farklı kişilerce tekrar kaleme alınmış bir destandır.
D) İlyada destanıyla ilgili yorumlar, birbiriyle çelişik yorumlardır.
E) Homeros, değişik zamanlarda farklı biçimlerde yorumlanmıştır.

(2016-YGS) Türk edebiyatının önemli sanatçılarından Yaşar Kemal’in, düşlerine sığınarak hayata tutunmaya çalışan sokak çocuklarının unutulmamaya mühürlenen hayat hikâyelerini anlattığı Neredesin Arkadaşım, büyük ustanın çocuklarla yaptığı söyleşilerden oluşmaktadır. Bu cümleden kesin olarak çıkarılabilecek yargı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Neredesin Arkadaşım adlı eser, Yaşar Kemal’in sokak çocuklarıyla yaptığı röportajların bir seçkisi olarak yayımlanmıştır.
B) Yaşar Kemal’in sokak çocukları üzerine yaptığı araştırmalar okurlarca beğenildiği için bir araya getirilmiştir.
C) Sokak çocuklarından edindiği izlenimlerle Yaşar Kemal, Neredesin Arkadaşım adlı öyküyü sokak çocuklarına ithaf etmiştir.
D) Neredesin Arkadaşım adlı eseriyle Yaşar Kemal, ilk defa sokak çocuklarının sorunlarını bir öykü kitabında işlemiştir.
E) Sokak çocuklarının hayat hikâyelerini konu edinen Neredesin Arkadaşım adlı öykü kitabı üzerine Yaşar Kemal’le yapılan röportajlar bir kitap hâline getirilmiştir.

CEVAP: A

Cümle Anlamıyla ilgili diğer konulara aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz.

• Cümle Anlamı - Slayt
• Cümle Oluşumu

Follow @edebiyatHocamco