Fiilimsiler - Slayt - Konu Anlatımı

Dil bilgisinde öğrencilerin zorlandıkları konulardan olan Fiilimsiler (Eylemsi) konusu hazır durumdadır. Fiilimsi konusu öğrencilerin rahatlıkla anlayabileceği şekilde anlatılmıştır. Fiilimsi nedir, fiilimsi ekleri nelerdir ayrıntılarıyla anlatılmıştır. Hem konu anlatımının içeriğinde hem de slaytta fiilimsi örnekleri bolca verilmiştir. Fiilimsi örnekleri cümle halinde konu anlatımında ve fiilimsiler slayt çalışmasında kullanılmıştır. Fiilimsi çeşitleri tek tek yer almıştır. Fiilimsi çeşitleri için örnekler verilmiştir. Fiilimsiler hem 8. sınıf öğrencilerine hem TYT hazırlık öğrencilerine hem de lise öğrencilerine uygun olacak şekilde hazırlanmıştır. Fiilimsiler hakkındaki çıkmış soruları çözmek için konu anlatımı yeterlidir. Fiilimsi bulma etkinlikleri için de önemli bir çalışmadır.
Fiilimsiler slaytını yazının sonundaki renkli bağlantıdan indirebilirsiniz. 👇👇👇

Fiilimsiler

Fiilimsi Nedir?

İsminden anlaşılacağı gibi fiile benzeyen sözcüklerdir. Kökü fiildir.

Aldığı eklerle fiil olmaktan çıkmış, isim, sıfat veya zarfa olmuşlardır.

Fiilimsilerin Özellikleri

• Fiillerden (eylem) türetilirler. Bir hareket, iş barındırırlar. Ancak fiil olma özelliğini kaybederler.
• Olumsuzluk eki alırlar. Fiil çekim ekleri (zaman, şahıs ekleri) almazlar. 
• Çekimlenmediği için kurallı cümle sonunda bulunmazlar ancak ek fiil aldıkları zaman cümle sonunda bulunabilirler.
• Cümlede özne, nesne, tümleç ve yüklem olabilirler.
• Yan cümlecik kurar ve kurdukları yan cümleciğin yüklemi olurlar.
• Cümlede isim, sıfat ve zarf görevlerinde bulunurlar. Buna göre de üç çeşit fiilimsi vardır.

Fiilimsi Çeşitleri

1. İsim-fiil (Mastar)
2. Sıfat-fiil (Ortaç)
3. Zarf-fiil (Bağ-fiil, Ulaç) 

Örnek:

• Onunla konuşmak istemiyorum. konuş-mak
• Tükenmez bir enerjisi vardı. tüken-mez
• Yolda dura dura geldik. dur-a

İsim-Fiil (Ad-Eylem)

-me (-ma), -iş (-ış, uş, üş), -mek (-mak) ekleriyle yapılır. 
Eklendikleri fiil kökünü veya gövdesini isim haline getirirler. 
ma/(y)ış/mak şeklinde kodlayabiliriz.

Örnek:

• Sıra bölüşmeye gelince kavga çıktı. bölüş – me
• Birbirimizi tanıma zaman alır. tanı – ma
• Başlangıcı çok ses getirdi, bitişi sessizdi. bit – iş
• Perşembenin gelişi çarşambadan belli olur. gel-iş
• Seni görmek için onca yol geldim. gör – mek
• Bilmek yetmez, önemli olan uygulamak! bil – mek, uygula – mak
• 
  

İsim-fiil hakkında not: İsim-fiiller zaman içinde kalıplaşarak varlıklara isim olabilir. Bu şekilde kalıplaşan kelimeler fiilimsi kabul edilmez.

Bazı Örnekler: Betimleme (tasvir), donanma (deniz kuvvetleri), deneme (metin türü), toplama (matematik terimi), çıkarma (matematik terimi), danışma; ekmek, kaymak, yemek, çakmak (ateş elde etmeye yarayan araç); buluş (icat), yağış (coğrafi terim), görüş (düşünce), giriş (antre), çıkış (çıkmak için kullanılan yer), kurtuluş (özgürlük), kuruluş (müessese)…

Örnek:

• Yangını çakmakla oynayan çocuklar çıkarmış.
• Zeytinyağlı bir dolma olsa da yesek!
• Binanın çıkışına yabancı araçlar park ediyor.

İsim-fiil hakkında ikinci not: İsim-fiil eklerinden olan –me/-ma eki, olumsuzluk eki olan –me/-ma ile karıştırılmamalıdır.

Örnek:

• Eşyaları sakın taşıma!
• Eşyaları taşıma bana kaldı.
• Gülme adamın karşısında.
• Gülme sırası bize geldi.

TEST SORUSU:

1. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde isim-fiil kullanılmıştır?

A) Marketten bir dondurma alıp hemen çıktı.
B) Annesi akşam için yaprak sarması yapmıştı.
C) Bugün yurdun genelinde yağış bekleniyor.
D) Kazmayı alıp bahçeyi güzelce kazdı.
E) Çocuğu okumaya yeni başlamıştı.

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde birden çok ad-eyleme yer verilmiştir?

A) Karın yağışını izlemek için balkona çıkmaya karar verdi. 

B) Bazı insanların ömrü, boş işlerin peşinden koşmakla tükeniyor.

C) Davranışlarımızı belirleyen etmenler arasında yetişme şartlarımız da vardır.

D) Gönül penceresinden bakmayı bilen insanların başka pencerelere ihtiyacı yoktur.

E) Bilmenin mutluluğunu tadanlar, hep onun peşinde koşarlar.

 Testlerin Cevapları: 1-E 2-A

Sıfat-Fiil (Ortaç)

-an (-en), -ası (-esi), -mez (-maz), -ar (-er, -r, -ır, -ir), -dik (-dık, -duk, -dük, -tık, -tik, -tuk, -tük) -ecek (-acak) -miş (-mış, -muş, -müş) ekleriyle yapılır. Eklendikleri fiil kökünü veya gövdesini sıfat haline getirirler. 

(an/ası/mez/ar/dik/ecek/miş) şeklinde kodlayabiliriz.

Örnek:

• Bahçede düşen çocuk evde ağlamaya başladı. düş-en çocuk
• Kırılası elleriyle adamın ameliyat parasını çalmışlar. kırıl-ası el
• Laf anlamaz bir halde kapıyı çaldı. anla-maz hal
• Tören koşar adım geçit yaptık. koş-ar adım
• O gurbet elde tanıdık bir yüz öyle değerliydi ki! tanı-dık yüz
• Ölecek adam yüzünden belli olurmuş. öl-ecek adam
• Müdür görmemiş bir insan olduğunu hemen gösterdi. görme-miş insan

Sıfat-fiil hakkında önemli not!

Sıfat-fiil ekleri bazen fiil çekim ekleriyle karıştırılır. Cümlede kullanılışına, kelimenin cümleye kattığı anlama dikkat etmeliyiz. Sıfat-fiil olan kelime, sıfat olduğu için bir isimle birlikte kullanılır. Fiildeyse böyle bir durum olmaz.

Örnek:
• Laf anlamaz bir halde kapıyı çaldı. / Ne söylersen söyle laf anlamaz.
• Törende koşar adım geçiş yaptık. / Sabahları beş kilometre koşar.
• Gurbet elde tanıdık bir yüz gördü. / Onu görünce hemen tanıdık.
• Ölecek adam yüzünden belli olur. / Adam kahırdan ölecek.

TEST SORUSU:  

Öykülerinde ağırlıklı olarak eski ile bağlarını koparmış (I), yeni ile de uyum sağlayamamış (II) bireyin, toplum içinde yalnızlaşmasını ve bir çöküşe doğru yol alışını anlatır. Bu, bir anlamda topluma yabancılaşmış (III) bireylerin kaçınılmaz (IV) yazgısıdır. Toplumu, aileyi ayakta tutan iç dinamikler, ahlaki özellikler kaybolmuş (V), bunların yerini alması düşünülen şeyler de bu boşlukları dolduramamıştır.

Bu parçada numaralanmış sözcüklerden hangisi sıfat-fiil olarak kullanılmamıştır?

A) I        B) II        C) III        D) IV        E) V

Cevap: E

Zarf-Fiil (Bağ-Fiil, Ulaç)

“-ip, (-ıp, -up, -üp), -erek (-arak), -meden (-madan), -meksizin (-maksızın), -dikçe (-dıkça, -tıkça), -ince (-ınca),-eli (-alı),-ken,-a (…-a …-a), …-r …-mez (…- r …-maz), -esiye (-asıya), -casına (-cesine)ekleriyle yapılır. Eklendikleri fiil kökünü veya gövdesini zarf haline getirirler. 

Örnek:

• Köşede durup ardından uzun uzun baktı. dur-up
• Geç kalınca okula koşarak gittim. koş-arak
• Karar vermeden önce bir kere dinle! ver-meden
• İlk sınav geçtikten sonra nefes almaksızın ikinciye başladın. almak-sızın
• Onu tanıdıkça seveceksiniz. tanı-dıkça
• Kış yaklaşınca kuşlar göçmeye başladı. yakla-şınca
• Geleli bir yere çıkmadık. gel-eli
• Konuşa konuşa çözemeyeceğimiz sorunumuz yok. konuş-a
• Okul servisini görür görmez caddeye fırladım. gör-ür gör-mez
• Mahalleli hırsızı öldüresiye dövmüş. öldür-esiye
• Savaşa gidercesine maça gidiyorsunuz. gider-cesine

Zarf-Fiille İlgili Bir Not: "Oldukça" ve "gittikçe" sözcükleri eylem bildirmedikleri zaman bağ-fiil olmaz, zarf görevinde kullanılır.

• Oldukça güzel bir romandı.
• Burada oldukça bize de uğruyor.
• Yağmur gittikçe artıyor.
• Yurt dışına gittikçe bakış açısı genişledi.

Zarf-Fiille İlgili İkinci Not:  "-ken" isimlere eklenirse zarf-fiil olmaz.

• Gün doğarken balığa çıktılar.
• Ben evdeyken elektrikler kesildi.
• Seni görmüşken şu kitabı vereyim.
• Otobüsteyken müzik dinlemek hoşuma gidiyor.

Zarf-Fiille İlgili Üçüncü Not: "-madan/-meden" ekini  –me + -den ekiyle karıştırma!

• Onunla görüşmeden bir şey söyleyemem.
• Bu görüşmeden de sonuç alamadık.
• Onunla konuşmadan hiçbir işe başlama. 
• Bu konuşmadan bir şey çıkmaz.

Fiilimsi Çıkmış Sorular

(1) Okyanusların ısınmasına aşırı avlanma, kitlesel turizm ve kirliliğin eklenmesiyle yeryüzünün cennet köşelerinden üzüntü veren haberler gelmeye devam ediyor. (II) Örneğin Avustralya'daki Büyük Set Resifi, gerçekleşen iklim değişikliğiyle yakından ilişkili bu olumsuz etkileri en üst seviyede yaşıyor. (III) Mercan resiflerinin beyazlayarak ölmesi okyanusların iklim değişikliğine gösterdiği en açık tepkilerden biri. (IV) Kızıldeniz'in bir ucundaki Akabe Körfezi'nden gelen haberler ise ümit verici. (V) Körfezin yarı kapalı bir havzada bulunması ve aldığı yıllık yağışın azlığı sayesinde buradaki mercan resifleri çok sağlıklı.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde hem isim-fiil hem sıfat-fiil hem de zarf-fiil yer almaktadır? (2023-TYT)

A) I        B) II            C) III        D) IV        E) V

Çıkmış soru -2

Gecenin geç saatlerinde her şeyin sustuğu (I), havanın durulduğu anlarda bir köşeye çekilip şiir okurum. Kapalı pencereler ansızın açılır, uyuklayan perdeler birden uçuşmaya (II) başlar. Odaya ilkbahar meltemiyle birlikte taze bir ışık dolar. İçime dolan mısralarda onların atan (III) kalbini duyarım. Bu duyuş, beni benden alır (IV) götürür. Kendimi bu dünyadan değilmişim gibi hafiflemiş (V) bulurum. 

Bu parçada altı çizili sözcüklerden hangisi fiilimsi değildir? (2025-MSÜ)

A) I         B) II         C) III         D) IV         E) V

Çıkmış soru - 3

(1) Tıpkı insanlar gibi şehirlerin de bir yazgısı, bir ömrü, doğumu ve ölümü vardır. (II) Zamanın karanlık katmanları arasından günümüze ulaşan antik şehirler; farklı dönemlerin, kültürlerin, inançların ve yaşama biçimlerinin tanıklığını yaparlar. (III) Bu nedenle şehirler, uygarlıkların kendi öykülerini yazdıkları bir kitap gibidir. (IV) Onların sayfaları arasında, mazinin acı tatlı anıları gömülüdür ve bunların pek azı tarihin açık sayfalarına yansımıştır. (M) Herhangi bir antik kentin sokaklarını dolaştığınızda, bu kentin tanıtım broşürlerinde yazılandan çok daha fazlasını göreceksiniz.

Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangilerinde fiilimsi yoktur? (2018-TYT)

A) I ve III        B) I ve IV        C) II ve III        D) II ve V        E) IV ve V

Çıkmış Soruların Cevapları: 1-C  2-D  3-B

Fiilimsiler Slayt İndir

İNDİR: FİLİMSİLER SLAYT

Fiilimsiler Test Sorularını Çöz - İNDİR