Sözcükte Anlam hakkında hazırladığımız konu anlatımı ve slaytımız aşağıda verilmiştir. YKS, LGS, KPSS, DGS ve bütün diğer sınavlarda; ayrıca okulların birçok sınıfında geniş yer tutan, önemli bir konu sözcükte Anlam. Sözcükte anlam konusunu sade ve anlaşılır bir tarzda anlattık. Bol örneklerle anlaşılmasının üzerinde durduk. Konu doğru ve verimli bir şekilde çalışılırsa anlaşılacaktır. Yazımızın en sonunda verilen renkli iki bağlantıyla hazırladığımız Sözcükte Anlam Slaytını ve Sözcükte Anlam PDF Ders Notunu indirebilirsiniz. Sözcükte Anlam Slayt çalışmamız görsel olarak kalitelidir. Sınıfta kullanım için hazırdır. Hiçbir ön çalışmaya gerek kalmadan Sözcükte Anlam slaytını kullanabilirsiniz. Ayrıca bu çalışma proje ödevi olarak da kullanılabilir. Sınavlara hazırlıkta kendi başına hazırlanan adaylar için slayt faydalı bir çalışmadır.

Sözcükte Anlam PDF Ders Notu çalışması da aşağıda gördüğünüz notların dört sayfalık bir tam metnidir. Öğrencilerin çalışması için verilebilir. Hiçbir ayrıntı atlanmadan hazırlanmıştır. Çalışma tamamen bana aittir. Herhangi bir yerden alınmamış, özgün bir çalışmadır. Sözcükte Anlam Slayt ve PDF Ders Notunu yazının sonundaki renkli bağlantılardan indirebilirsiniz.

Kolay gelsin...

Sözcükte Anlam çalışmasından sonra Cümlede Anlam konumuz gelmektedir.

SÖZCÜKTE ANLAM

Sözcük Nedir?

Dilin anlamlı en küçük parçasına sözcük (kelime) denir.

ÖRN:

geliyorum, insan, aşağı, ben, yeşil, o

Çok Anlamlılık

Sözcükler Türkçede kullanıldıkları cümleye göre farklı anlamlar kazanabilir. Bu duruma çok anlamlılık denir.

ÖRN: Sıcak sözcüğünü ele alalım:

· Havalar bugünlerde çok sıcak!

· Annenin sıcak bir gülümsemesi her şeyi unutturdu.

· Türkiye’nin sıcak gündemi bir türlü durulmuyor.

· Babasının acısı hala çok sıcak!

· Ailece sıcak renkleri giymeyi severler.

· Muhabir sıcak savaş bölgesinden bildirdi.

Bakmak sözcüğünü ele alalım:

· Hangi resmime baksam ben değilim.

· Bir arkadaşa bakmıştım, ama burada değil galiba.

· Abileri beş kardeşe bakıyor.

· Sizin hastanıza hangi doktor bakıyor?

· Bakarsan bağ olur, bakmazsan dağ…

Sınavlarda Sorulan Soru Tipleri

Sözcükte Anlam konusuyla ilgili sınavlarda farklı soru tipleri gelmektedir. Ancak aşağıdaki soru tipleri en çok sorulanlardan bazılarıdır.

· Altı çizili sözcüğü anlamca karşılayan kullanım aşağıdakilerden hangisidir?

· Sözcüklerden hangisi parantez içinde verilenle uymaz?

· Altı çizili sözle anlatılmak istenen aşağıdakilerden hangisidir?

· Cümlede boş bırakılan yere hangisi getirilmelidir?

ÖZETLE; sözcüğün cümlede karşıladığı anlamı bulma ve ona eş değer başka ifadelerin anlamını bulma hususu sorulmaktadır.

A. SÖZCÜKTE ANLAM ÖZELLİKLERİ

1. Gerçek Anlam:

Bir sözcüğün duyulduğunda akla gelen ilk anlamdır. «Asıl anlam, temel anlam, başat anlam» gibi isimler alabilir.

ÖRN:

· Bugün dışarısı oldukça soğuktu!

· Silahın yönünü bize doğru çevirdi.

· Babasının gözü kör olmuş.

· Kazadan sonra kadının kalbi durmuş.

· Balkona konan güvercinleri kovalayarak uçurdu.

2. Yan Anlam:

Sözcüğün gerçek anlamıyla arasındaki bağ kopmadan kazandığı yeni anlamdır. Genellikle somut kullanımlar içerir.

ÖRN:

· Evin bütün ışıkları yanıyordu. (Ateşin yanması ile aynı değil ancak aradaki bağ kopmamış. Işığın yanması somuttur. Bu yüzden yan anlam.)

· Bu kokuyu hangi parfümeriden aldı? (parfüm kastedilerek koku deniyor.)

· Defterimiz yüz yapraklı olsun.

· Masanın bir sürü gözü vardı.

· Kapının kolu

· Sandalyenin ayağı

· Sokağın başı

· Arının iğnesi

· Dağın eteği

· Şişenin ağzı

· Yatağın yüzü

· Ayakkabının burnu

3. Mecaz Anlam:

Sözcüğün gerçek anlamından uzaklaşarak kazandığı yeni anlamdır. Genellikle soyut kullanımlar içerir.

ÖRN:

· Yaptığınız sahtekarlığın kokusu yakında çıkar.

· Patronun parasını kaybeden işçi «Ben yandım!» dedi.

· Annesi bize çok sıcak davrandı.

· Sözleri hepimizin kalbini kırdı.

· Yazar birkaç yıl kitap çıkarmayarak kendini nadasa bıraktı.

· Ailesinden uzak geçirdiği yıllar onu pişirdi.

4. Terim Anlam:

Bilim, sanat, spor gibi özel bir alana ait sözcüklerdir.

ÖRN:

· Şiir, kafiye, redif, roman, paragraf

· Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir.

· Ay ve Dünya, Güneş’in çevresinde döner.

· Hakem penaltıyı vermedi.

NOT! Alan adları terim değildir!

ÖRN:

· Matematik büyülü bir alandır.

NOT! Terim anlamlı sözcükler cümle içinde farklı anlamlarda kullanılarak terim anlamını kaybedebilirler. Bu sözcükler o cümlede terim anlamlı değildir.

· Olaya benim açımdan bakın.

· Güneşte çok kalınca feci yanmışsın.

B. SÖZCÜKTE ANLAM OLAYLARI

1. Somut Anlamlı Sözcükler:

Beş duyu organımızın herhangi biriyle algılayabildiğimiz sözcüklerdir.

ÖRN:

· Kalem, resim, renk, koku, rüzgar, tat, ses, müzik

2. Soyut Anlamlı Sözcükler:

Beş duyu organımızın hiçbiriyle algılayamadığımız sözcüklerdir.

ÖRN:

· Duygu, akıl, düşünce, aşk, kin, ihtiras, entrika, sevgi, şefkat

ü Somutlama: Soyut bir sözcük cümle içinde somut bir özellik kazanarak kullanılırsa somutlama olur.

ÖRN:

· Uslan artık deli gönül! (Gönül soyut anlamlıdır. Burada bir insan gibi değerlendirilerek ona seslenilmiş. Soyut gönül sözcüğü somutlaşmıştır.)

· Kötüler eninde sonunda kaybetmeye mahkumdur.

ü Soyutlama: Somut bir sözcük cümle içinde soyut bir özellik kazanarak kullanılırsa soyutlama olur.

ÖRN:

· Çocuk bileğine güveniyor. (Bilek somut anlamlı bir sözcüktür ancak bu cümledeki gibi güç, kuvvet anlamında kullanılırsa soyulama olur.)

· Bizi yarı yolda bırakmadı, yürekli adammış!

3. Eş Anlamlı (Anlamdaş) Sözcükler

Yazılışları farklı, anlamları aynı sözcüklerdir.

ÖRN:

· Okul-mektep öğrenci-talebe

· Düzey-seviye ek-ilave

· Eser-yapıt kelime-sözcük

· Eleştiri-tenkit nasihat-öğüt

· Kafiye-uyak edebiyat-yazın

NOT! Eş anlamlı sözcükler her zaman birbirinin yerine kullanılmayabilir.

ÖRN:

· Karadır bu bahtım kara. (Siyah-kara eş anlamlıdır. Ancak kara baht yerine siyah baht diyemeyiz.)

· Marketten beyaz peynir aldım. (Beyaz-ak eş anlamlıdır ama beyaz peynir yerine ak peynir diyemeyiz.)

NOT! Eş anlamlı sözcüklerin aynı cümlede bir arada kullanılması anlatım bozukluğuna yol açar.

· İleri düzey ve seviyelerde öğrencilerle ders daha zevkli.

· Sende ne talih var ne de şans…

4. Yakın Anlamlı Sözcükler

Bazı farklarla birbirinden ayrılan benzer anlamlı sözcüklerdir.

ÖRN:

· Yalan-yanlış tanıdık-bildik

· İstemek-dilemek çalışmak-çabalamak

· Ankara’da beş yıl çalıştım.

· Aralarını bulmak için beş yıl çabaladım.

5. Zıt Anlamlı Sözcükler

Anlamca birbirinin karşıtı olan sözcüklerdir.

ÖRN:

· Aşağı-yukarı ileri-geri

· Kaybetmek-kazanmak vermek-almak

· Yedi adım ileri git, sonra üç adım geri gel!

· Kurunun yanında yaş da yandı.

· Öfkeyle kalkan, zararla oturur.

NOT! Bir sözcüğün zıddı ile olumsuzun birbirinden farklıdır.

· Akıllı-akılsız-deli

· Gelmek-gitmemek-gitmek

· Kaybetmek-kaybetmemek-bulmak

6. Eş Sesli (Sesteş) Sözcükler

Yazılışları aynı, anlamları farklı sözcüklerdir.

ÖRN:

· Yüz kır

· El et

NOT! Şapka olarak bildiğimiz düzeltme işareti sesteşliği bozar.

ÖRN:

· hala ile hâlâ sözcükleri sesteş değildir.

· yar/yâr

· aşık/âşık gibi…

7. Nicel ve Nitel Anlamlı Sözcükler

ü Nicel Anlam: Sayılabilen, ölçülebilen özellikleri ifade eden sözcüklerdir.

ÖRN:

· Yeni ev okula eskisinden daha yakındı.

· Kardeşimin boyu oldukça kısadır.

· Sınavdan yüksek bir puan almayı hedefliyorum.

ü Nitel Anlam: Ölçülemeyen, sayılamayan özellikleri ifade eden sözcüklerdir.

ÖRN:

· Çocuğun ne sevimli bir gülüşü vardır.

· Annesi çok hamarat bir kadındı.

8. Genel ve Özel Anlamlı Sözcükler

Genel Anlam: Ortak özellikleri olan birçok türün hepsini kapsayacak şekilde kullanılan sözcüklere genel anlamlı sözcükler denir.

ÖRN:

· Canlı-bitki-ağaç-meyve ağacı-kiraz (Genelden özele doğru bir kullanım var.)

· Ege Bölgesi’nin en büyük şehri İzmir’dir.

· Sinema sanatına gönül vermemi sağlayan Esaretin Bedeli filmidir.

Özel Anlam: Ortak özelliği olan birçok türün içinden birini kapsayacak şekilde kullanılan sözcüklere özel anlamlı sözcükler denir.

ÖRN:

· Toyota Corolla, otomobil dünyasının önemli bir parçasıdır.

· Iphone rakipleri arasında kendini kanıtlayan bir telefondur.

9. Ad Aktarması (Mecazımürsel)

Bir sözcüğün benzetme amacı güdülmeden bir başka sözcük yerine kullanılmasıdır.

ÖRN:

· Türkiye seninle gurur duyuyor.

· Seni özel numara aramış.

· Üç kişi uzatır mısınız?

Ad aktarması farklı şekillerde yapılabilir:

ü İç-Dış İlişkisi

· Dershaneyi haftaya yeni yerine taşıyoruz.(Dershanede eşyalar kastedilerek dershane denmiş.)

· Akşam yemeğinde üç tabak yedim.

ü Parça-Bütün İlişkisi

· Bekleyen bir çift göz olsun kim istemez. (Göz diyerek insan kastedilmiş.)

· Güçlü iradeler bizi bu sıkıntıdan kurtarabilir.

ü Sanatçı-Eser İlişkisi

· Sait Faik’i defalarca okudum.

ü Yer-İnsan İlişkisi

· Maç sonrası şehir sabaha kadar uyumadı. (Şehir denilerek şehirdeki insanlar kastedilmiş.)

ü Yer-Yönetim İlişkisi

· Ankara problemleri yine görmezden geldi.

ü Yön-Ülke/Yön-Bölge İlişkisi

· Batı, nihayet sesimizi duydu.

· Yapacak bir şey yok, emir yukarıdan.

ü Araç-İş İlişkisi

· Filede sınıfta kaldık ama potada şampiyon olduk. (File denilerek voleybol sporu, pota denilerek de basketbol sporu kastedilmiş.)

10. Anlam (Deyim) Aktarması

Bir varlığın özelliğinin bir başka varlığa benzetme amacıyla yansıtılarak ifade edilmesidir.

ÖRN:

· Bizim düldül yine yol ortasında bozuldu.

Anlam Aktarması farklı şekillerde yapılır:

ü İnsandan Doğaya Aktarma

· Gökyüzü gidişine ağlıyordu.

· Yorgun bir melodi akşamın hüznünü çağırıyor.

ü Doğadan İnsandan Aktarma

· çakalın ipiyle kuyuya inilmez.

· Bizimki uykuya dalınca yine kükremeye başladı.

ü Doğadan Doğaya Aktarma

· Dışarıdaki hava müthiş keskindi.

· Ay ağaçların arasından yere damlıyordu.

ü Duyular Arası Aktarma

· Yumuşacık bir sesle uyandırırdı hepimizi.

· Yüzünde o meşhur tatlı gülümsemesinden eser yoktu.

11. Dolaylama

Bir sözcükle ifade edilebilecek bir kavramı birden fazla sözcükle ifade etmektir.

ÖRN:

· Yavru vatanda müzakereler sürüyor. (Kıbrıs)

· Meşin yuvarlak ağlarla buluştu. (Futbol topu)

· Kızıl gezegen-Mars

· Filenin Sultanları- Voleybolcular

· Kara Elmas – Kömür

· Bacasız Sanayi – Turizm

· Beyaz perde – sinema

· Ormanlar kralı – aslan

· Ulu Önder – Atatürk

· Minik serçe – Sezen Aksu

· Sanat Güneşi – Zeki Müren

· Hayat arkadaşı – eş

12. Güzel Adlandırma

Duyulduğu zaman olumsuz algılanan bazı ifadeleri daha güzel şekilde ifade etmektir.

ÖRN:

· Eski Belediye Başkanı hakkın rahmetine kavuştu.

· İşitme engelli sporcular yarıştı.

· Sanatçı son yolculuğuna büyük bir kalabalıkla uğurlandı.

· Ölüm meleği onu yine yokladı.

· Üç harflilerden çok korkardı.

13. İkilemeler

Bir durumu veya kavramı daha iyi anlatmak veya pekiştirmek gibi amaçlarla iki sözcüğün art arda kullanılmasıyla oluşan sözcük grubudur.

ÖRN:

· Yağmur usul usul yağıyor.

· Arkadaşı hakkında ileri geri konuşulunca dayanamadı.

İkilemeler farklı şekillerde yapılabilir:

ü Aynı sözcüğün tekrarıyla:

· Derse yetişmek için hızlı hızlı yürüdüm.

· Bizimki sallana sallana geliyor.

ü Yakın veya Eş Anlamlı Sözcüklerle

· Yalan yanlış sözlerle hepimizi aldattı.

· Allah sana akıl fikir versin.

· Mal mülk, ak pak, doğru dürüst, güle oynaya, akıllı uslu, dayalı döşeli, açık seçik…

ü Zıt Anlamlı Sözcüklerle

· Sınava aşağı yukarı dokuz ay var.

· İrili ufaklı bir sürü sorunumuzdan bahsettim.

· Ölüm kalım, dosta düşmana, bata çıka, iyi kötü, düşe kalka, alt üst…

ü Biri anlamlı biri anlamsız iki sözcükle

· Arada ufak tefek uyuşmazlıklar yaşayabilirsiniz.

· Üç günde sıkı fıkı dost olduk.

· Eğri büğrü, eski püskü, tek tük, saçma sapan, kitap mitap, soru moru…

ü İkisi de anlamsız iki sözcükle

· Çantası ıvır zıvır dolu.

· Abur cubur yiyip sofraya oturmazlar.

· Kem küm, abuk sabuk, paldır küldür, mırın kırın, apar topar, çıtı pıtı…

ü Yansıma sözcüklerle

Yansımalar tabiat taklidi seslerdir.

· Suyumuz şırıl şırıl akıyor.

· Adam derste horul horul uyuyor.

· Mışıl mışıl, cıvıl cıvıl, gürül gürül, gümbür gümbür…

ü Sayılarla

· On beş yirmi yaşlarında bir gençtim.

· Kız üç dört kez kapıyı çalıp gitti.

İki sözcük arasına mı, mi soru eki gelebilir.

· Güzel mi güzel bir çocuktun küçükken.

İki sözcük birbirinden farklı ekler alabilirler.

· Kendini baştan ayağa değiştirdi.

· Yıllar yılı bu yolda gide gele ihtiyarladım.

Sözcükte Anlam Slayt ve PDF Ders Notu İndir

Yeni çalışmalarımızı takip etmek ya da bir teşekkür etmek isterseniz sosyal medya hesaplarımız aşağıda verilmiştir. İletişim bölümünden veya yazının altındaki yorum bölümünden bana ulaşabilirsiniz.