Anlamına Göre Fiiller Slayt Konu Anlatımı

Öğrencilerin anlamakta zorlandıkları, üzerinden zaman geçince kolayca unuttukları Anlamına göre fiiller konusu üzerine konu anlatımı ve slayt hazırladım. Slayta konu anlatımının sonundaki renkli bağlantıdan ulaşabilirsiniz. Kolay gelsin.

Anlamına Göre Fiiller

Fiillerin cümleye kattıkları anlamın niteliğine göre, yüklemi oldukları cümlenin nesnesiyle olan ilişkilerine göre, karşıladıkları hareketin özelliğine göre gruplandırılırlar. Bu gruplama yapılırken fiilin kökü, eki gibi durumlarına bakılmadan taşıdığı anlam göz önünde bulundurulur.

Fiiller anlamlarına göre üçe ayrılır:

İş (Kılış) Fiilleri
Durum Fiilleri
Oluş Fiilleri

İş (Kılış) Fiilleri

Gerçekleşmesi için bir nesneye ihtiyaç duyan fiillerdir.
Yapılan bir işi, gerçekleştirilen bir hareketi bildirir.
"Kimi, neyi, ne" sorularına cevap verir.
Cümlede nesne alan fiiller olan geçişli fiillerin hepsi aynı zamanda iş (kılış) fiilleridir.

Örnek:

Çocuklar dolabı taşıdı. (Taşımak fiilinin gerçekleşmesi için bir nesneye yani taşınacak bir şeye ihtiyacı vardır.)
Kadın şarkıyı çok içten söyledi. (‘Neyi söyledi?’ Sorusuna cevap veriliyor. Söylemek fiili iş fiilidir.)
Kapıdan girer girmez ben anladım. (Cümlede nesne yok! Ancak cümlede söylenmese de fiilin taşıdığı anlamda nesne vardır. Cümlede açıkça verilmemiş ancak yine de anlamak fiili iş filidir.)

NOT: Bir cümlede nesne kullanılmasa bile fiil nesne anlamı taşıdığı için iş (kılış) fiili özelliğini kaybetmez.

Durum Fiilleri

İsminden anlaşılacağı gibi meydana gelen bir durumu dile getiren, nesne almayan fiillerdir. «Kimi, neyi, ne» sorularına cevap vermez.

Örnek:

Yeni öğretmen Ankara’dan gelmiş. (‘Kimi gelmiş, neyi gelmiş?’ sorularına cevap yok. O zaman fiilimiz gelmiş durum fiilidir.)
Günün yorgunluğuyla sabaha kadar deliksiz uyudum. (Uyumak fiili durum fiilidir.)
Yaz tatili boyunca babasının yanında kalacakmış. (Kalmak fiili durum fiilidir.)

DİKKAT: İş ve Durum Fiilleri Karıştırmamak İçin

İş ve durum fiillerini belirlemek için cümledeki anlama bakmadan fiilin önüne "onu" sözcüğünü getirelim. Anlamca uygun oluyorsa iş (kılış) fiili, uygun olmuyorsa durum fiilidir.

Akşama kadar evde oturdu, devamlı çay içti.

(Örnekte iki fiil var. Oturdu fiiline ekleyelim. «Onu oturdu» Anlamca uymuyor, o zaman durum fiilidir. İçti fiiline ekleyelim. Onu içti. Anlamca uyuyor, o zaman içti iş(kılış) fiilidir.

Oluş Fiilleri

Fiildeki hareketin bir süreç yayılarak ve kendiliğinden meydana geldiğini anlatan fiillerdir. Oluş fiilleri de nesne almaz. Ancak durum fiillerinde özne işi yapandır. Oluş fiillerinde öznenin belirli bir etkisi olsa bile işi yapan doğrudan özne değildir.

Örnek:

Görmeyeli kuzenim nasıl da uzamış. (Uzamak işi zaman içerisinde gerçekleşti. Uzayan kuzenin yani öznenin doğrudan yaptığı bir iş değildir. Bir süreçte gerçekleşen bir oluş söz konusudur.)
Annemin büyük emekle yaptığı pasta dolapta bozulmuş. (Bozulma fiili oluş fiilidir.)

Anlamına Göre Fiiller Test Soruları

1. Aşağıdaki cümlelerdeki fiillerden hangisi iş fiilidir?

a) Aracınız caddenizin ortasında duruyor.
b) Baharla birlikte ağaçlar yeşerdi.
c) Bu kitabı geçen sene okumuştum.
d) Yorgunluktan olsa gerek hemen uyumuştu.
e) Salondaki çiçekler sulanmayınca sarardı.

2. Aşağıdaki altı çizili eylemlerden hangisi kendiliğinden başka bir duruma geçme anlamı taşımaktadır?

a)Marketten ihtiyaçlarımızı alıp çıktık.
b) Çocuklar ceza olarak sınıfı temizledi.
c)Bütün mazimi gözler önüne serdi.
d) Sabahtandır bir şey yiyemediğinden epey acıkmış.
e)Asla onu affetmeyeceğim.

3. "Yere düştüğünden ayağı morarmıştı." cümlesinde altı çizili eylemin anlamca özdeşi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde vardır?

a) Bahçedeki çiçekler sıcaktan soldu.
b) Evde hiçbir şey yapmıyordu.
c) Çocuklar eğlence yerinde zıplıyordu.
d) Otobüs nihayet terminale vardı.
e) Aldığım kitabı bir solukta okudum.

4. "Ağlama gözlerim Mevla kerimdir." cümlesindeki fiilden anlamca farklı olan fiil aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

a) Senden gelecek bir mektuba hasret kaldım.
b) Günler geceler boyu yola baktım.
c) Kendi kendime anlamsızca konuştum.
d) Lütfen bu sitemleri bakıp bana gücenme.
e) Seni bir kere daha çok özlediğimi fark ettim.

1. Soru Çözümü: Cevap: C seçeneğidir. Okumak fiili iş fiilidir. Hemen önüne ONU sözcüğünü getiriyorum. «Onu okumuştum.» Anlam uyuyor. Diğer şıklardaki fiillerde bu uyum gerçekleşmiyor.

2. Soru Çözümü Cevap: D seçeneğidir. Soru bize Oluş fiilini soruyor. Öznenin doğrudan etkisi olmadan gerçekleşen fiil acıkmak fiilidir. O zaman acıkmak bir oluş fiilidir.

3. Soru Çözümü Cevap: A seçeneğidir. Verilen cümledeki morarmış fiili bir oluş fiilidir. A seçeneğindeki soldu fiili de zaman içinde, öznenin doğrudan etkisi olmayan bir oluşu anlatıyor.

4. Soru Çözümü Cevap: E seçeneğidir. Verilen cümledeki ağlama fiili bir durum fiilidir. Yani nesne almaz. Soru bizden durum fiili olmayanı bulmamızı istiyor. E seçeneğindeki fark ettim fiili de nesne alır ve iş fiilidir.